جایگاه شفاعت حضرت علی اصغر علیه السلام

سلام. ممنون از سوال شما.

شفاعت از ریشه شفع به معنای جفت شدن با چیزی است. یکی از باورهای اصیل و مهم مسلمانان، شفاعت می‌باشد. شفاعت به این معناست که دوستان خاص و اولیاء الهی واسطه شوند و از خدا درخواست کنند مسلمانی که تلاش کرده رفتارش مطابق دستورات دین باشد اما در پرونده او، خطا و گناه وجود دارد، روز قیامت عذاب نشود و باعث ورود او به بهشت باشند. همه مسلمانان این را قبول دارند که قطعا در روز قیامت، شفاعت واقع می‌شود و آیات متعدد قرآنی بر این مطلب دلالت دارد. اما اختلاف بر سر این است که چه چیزی یا چه افرادی می‌توانند شفیع واقع شوند؟

وقتی به آیات قرآن مراجعه می‌کنیم، با چند گروه روبرو می‌شویم که می‌توانند شفیع و واسطه میان انسان و خدا باشند:

الف- شفیعانی که در دنیا میان خدا و بندگان واسطه می‌شوند که چند قسم هستند:

1- توبه از گناه: از آنجا که توبه باعث آمرزش گناهان است، می‌تواند شفیع باشد. خدا فرموده: «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ، لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ، إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً، إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ، وَ أَنِيبُوا إِلى‏ رَبِّكُمْ،[1] بگو: اى بندگانم، كه بر نفس خود زياده روى روا داشتيد، از رحمت خدا مايوس نشويد، كه خدا همه گناهان را مى ‏آمرزد، چون او آمرزگار رحيم است، و به سوى پروردگارتان توبه ببريد»

2- عمل صالح: رفتار نیک انسان می‌تواند شفیع باشد كه خدا در باره ‏اش فرموده:«وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِيمٌ[2] خدا كسانى را كه ايمان آورده، و اعمال صالح كردند، وعده‏ داده: كه مغفرت و اجر عظيم دارند».

3- قرآن کریم: خدا فرموده: «يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ، سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ، وَ يَهْدِيهِمْ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ[3]، خداوند به وسيله قرآن كسانى را كه در پى خوشنودى اويند، به اذن خودش به سوى راه ‏هاى سلامتى هدايت نموده، و ايشان را از ظلمت‏ ها به سوى نور هدايت نموده، و نيز به سوى صراط مستقيم راه مي‌نمايد».

4- فرشتگان: ملائكه براى مؤمنان طلب مغفرت مى ‏كنند، خدا فرمود:«الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَ مَنْ حَوْلَهُ، يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ، وَ يُؤْمِنُونَ بِهِ، وَ يَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا[4]، آن فرشتگان كه عرش را حمل مى‏ كنند، و اطرافيان آن، پروردگار خود را بحمد تسبيح مى‏ گويند، و باو ايمان دارند، و براى همه آن كسانى كه ايمان آورده‏ اند، طلب مغفرت مى‏ كنند».

5- هر چيزی که با عمل صالح ارتباط دارد، مانند مسجدها، و مکان‌های مقدس و متبركه، و مناسبتهای دینی، پیامبران الهی كه براى امت خود طلب مغفرت مى ‏كنند، خدا درباره پیامبر معظم اسلام فرموده:«وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ، جاؤُكَ، فَاسْتَغْفَرُوا اللَّهَ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ، لَوَجَدُوا اللَّهَ تَوَّاباً رَحِيماً[5]، و اگر ايشان بعد از آنكه به خود ستم كردند، آمدند نزد تو و آمرزش خدا را خواستند، و رسول هم برايشان طلب مغفرت كرد، خواهند ديد كه خدا توبه پذير رحيم است‏».

ب- قسم دوم شفيعى است كه در روز قيامت شفاعت مى‏ كند:

1- پیامبران الهی: خدا درباره حضرت عیسی و فرشتگان فرموده: «وَ قالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمنُ وَلَداً، سُبْحانَهُ، بَلْ عِبادٌ مُكْرَمُونَ، ... وَ لا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضى[6]‏، مشركين ‏گفتند: خدا فرزند گرفته. منزه است خدا بلكه فرشتگان بندگان مقرب خدايند ... و شفاعت نمى ‏كنند مگر براى كسى كه خدا بپسندد.

2- فرشتگان: از شفيعان روز قيامت ملائكه هستند كه قرآن كريم در باره شفاعت كردن آنان مى ‏فرمايد:«وَ كَمْ مِنْ مَلَكٍ فِي السَّماواتِ، لا تُغْنِي شَفاعَتُهُمْ شَيْئاً، إِلَّا مِنْ بَعْدِ أَنْ يَأْذَنَ اللَّهُ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَرْضى‏،[7] و چه بسيار فرشته كه در آسمانهايند، و شفاعتشان هيچ اثرى ندارد، مگر بعد از آنكه خدا براى هر كس بخواهد اجازه دهد.»

3- شهداء: گروه ديگر از شفيعان در قيامت شهدا هستند یعنی افرادی که به حق و حقیقت گواهی داده‌اند.«وَ لا يَمْلِكُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ الشَّفاعَةَ، إِلَّا مَنْ شَهِدَ بِالْحَقِّ، وَ هُمْ يَعْلَمُون‏[8] و كسانى را كه به جاى خدا مى ‏پرستند اختيار شفاعت ندارند، اختيار شفاعت فقط با كسانى است كه شهادت به حق داده ‏اند و آنان مى‏ دانند».

4- معصومین (علیهم السلام): در روایات متعدد و معتبری نقل شده که خاتم الانبیاء و اهل بیت ایشان، شفعیان امت اسلامی در روز قیامت هستند.[9]

بر اساس آنچه که گفته شد، لازم نیست شفیع در قیامت، حتما دارای یک عمل و رفتار خاص باشد، بلکه گاهی شفیع در اثر همراهی با یک انسان دارای رتبه و جایگاه بالا به مقام شفاعت رسیده است. مثلا پیراهن حضرت یوسف توانست چشمان نابینای حضرت یعقوب را شفا دهد و این در اثر همراهی با ولی خدا بود. حضرت علی اصغر نیز در کودکی از دنیا رفت اما نزد سیدالشهداء مقام ویژه‌ای داشت. علی اصغر مُهری بود بر بطلان یزیدیان و دلیل محکمی بر حقانیت امام حسین (علیه السلام). زیرا ایشان یک کودک شیرخواره بود و سر جنگ با کسی نداشت و سیدالشهداء می‌خواست او را به دشمن تحویل دهد تا خودشان سیرابش کنند اما آنها با تیر سه شعبه پاسخ امام (علیه السلام) را دادند. همین باعث شد که امام حسین (علیه السلام) از خداوند درخواست انتقام کند.[10]

نتیجه
شفاعت یک مقام خاص و ویژه است که فقط به اذن و اجازه خداوند قابل اجرا می‌باشد. این مقام مخصوص انسان نیست بلکه غیر انسان چه جاندار و چه غیر آن نیز می‌تواند این مقام را داشته باشد. بالاترین مرتبه شفاعت را پیامبران و معصومان دارند. حضرت علی اصغر (علیه السلام) نیز به دلیل منسوب به امام حسین (علیه السلام) و اینکه از شهداء کربلا محسوب می‌شوند، یکی از شفیعان قیامت خواهند بود ان شاءالله.[11]

پی نوشت
[1]. زمر/53-54.
[2]. مائده/9.
[3]. مائده/16.
[4]. غافر/7.
[5]. نساء/64.
[6]. انبیاء/26و28.
[7]. نجم/26.
[8]. زخرف/86.
[9]. ر.ک: محمد حسین حسینی تهرانی، معاد شناسى، ج‏9، ص: 211.
[10]. سموی، إبصار العين، ص: 54.
[11]. جواد محدثی، موسوعة عاشوراء، ص 107.