چکیده: حضرت امام جعفر صادق (علیهالسلام) در نشر معارف قرآن و کاوشهای علمی زحمات فراوان کشیده و در هدایت انسانها به سمت خدای بزرگ، جدیت والایی داشتند.
حضرت امام جعفر صادق(علیهالسلام) در روز هفدهم از ماه ربيع الأول سال 83(ه.ق) در مدينه دیده به جهان گشود. حضرت در سال 114 و پس از دوران سبز و پر برکت امام محمد باقر(علیهالسلام) عهدهدار ترویج و تبیین معارف مکتب تشیع شدند. آن حضرت اهل مزاح بود و همواره تبسم ملایمی بر لبهای مبارکش نقش میبست. حلم، خندهرویی، تواضع، زهد، علم، عبادت و دعا از صفات آن بزرگوار است. آن حضرت هر گاه از كسى ناسزا و دشنامى مىشنيد به جايگاه نمازش مىرفت و ركوع و سجود بسيار انجام مىداد و فراوان مىگريست و از خداوند براى آن شخص طلب آمرزش مىكرد.[1] معروفترین لقب آن حضرت، صادق (به معنای راستگو) است؛ «فاضل»، «قائم»، «کامل»، «منجی»، «کلمه الحق»، «لسان الصدق» و «صابر» از دیگر القاب حضرت است.
حضرت امام جعفر صادق(علیهالسلام) در نشر معارف قرآن و کاوشهای علمی زحمات فراوان کشیده و به هدایت انسانها به سمت خدای بزرگ، جدیت والایی داشتند. بعد از کلاس درس روزانهی خود به مناظره با افراد مختلف از جمله منکران خدا میپرداخت. توحید مفضل که به تحکیم پایههای خدا باوری در مباحاث کلامی میپردازد، یکی از نمونههای بارز حضرت است که در چند جلسه به یکی از شاگردان خود(مفضل بن عمر) آموختهاند.
مناظرات حضرت بسیار مفید و علمی است؛ به طور نمونه در متن بعضی از این مناظرات به مسایلی علمی همچون گردش خون -که در آن زمان ناشناخته بوده- اشاره شدهاست.[2]. امام(علیهالسلام) در علوم مختلفی از قبیل پزشکی، شیمی، ستاره شناسی و ... در سطح فهم و ظرفیت عقول آن زمان معارفی را بیان فرمودهاند[3] که البته بایستی با کار کارشناسی و دقیق احادیث صحیح ایشان را کشف نمود.
محصول تلاشها و خدمات حضرت، تربیت شاگردانی بود که تعداد آنها را تا 4000 نفر ذکر کردهاند.[4] شخصیتهای معروفی چون: مالك بن انس[5]، سفيان ثورى[6]، ابو حنيفه[7] از آن جملهاند. حیطه و اشراف علمی حضرت تا بدانجا بود که همچون جد بزرگوارشان، اميرالمومنین(علیهالسلام) فرمودند: «قبل از آن كه منرا از دست دهید، از من بپرسيد».[8]
«ابوحنیفه» پیشوای مکتب حنفی – یکی از چهار مکتب فقهی اهل سنت - در توصیف حضرت میگوید: «دانشمندترین مردم، آگاهترین آنها به اختلاف مردم در فتوا و مسائل فقهی است». او هرگز از امام صادق(علیهالسلام) کسی را فقیهتر ندیده و تاکید میکند که ایشان اعلم امت اسلامی است[9].
«مالک» پیشوای فرقه مالکی میگوید: «مدتی نزد جعفر بن محمد(علیهالسلام) رفت و آمد میکردم او را همواره در یکی از سه حالت دیدم؛ یا نماز میخواند یا روزه بود و یا قرآن تلاوت میکرد و هرگز او را ندیدم که بدون وضو حدیث نقل کند. در علم و عبادت و پرهیزگاری برتر از محمدبن جعفر هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به قلب هیچ بشری خطور نکرده است».[10]
روح بلند و پاک ایشان در 25 شوال سال 148 و در سن 65 سالگى به دیار دوست پرکشید.
ختم نوشتار به حدیث مشهور و عمیقی از آن بزرگوار اختصاص داده میشود؛ امام صادق(علیهالسلام) میفرمایند: «وهل الإيمان إلا الحب»[11] آیا ایمان جز حب است؟ توضیح آنکه: در میل و گرایش به یک چیز در آغاز و اولین گام، آدمی گرایشی به شیء دارد؛ اما این گرایش تا بدانجا نیست که شخص متحمل زحمتی برای به دست آوردن آن چیز گردد. به این گرایش ابتدائی «محبت» گویند. اگر گرایش شدت یافته و شخص را تا بدانجا واداشت که برخی از مشقات و زحمات را به دوش کشد به مرحلهی «وُدّ» راه یافته است[12]. با عبور از این گام و رسیدن به حدی ورای وادی وُد به مقام «حُب» که برترین درجات احساس است وارد میشویم.
-----------------------------------------------------------------------------
پینوشت
[1]. مدرسی، سید محمد تقی، زندگانی امام جعفر صادق (علیهالسلام)، ترجمهی محمد صادق شریعت، ص 5.
[2]. مغز متفکر جهان شیعه، نوشته شده توسط مرکز مطالعات اسلامی استراسبورگ، ص۳۷۸.
[3]. به طور نمونه بنگرید به: «الإمام الصادق عليه السلام كما عرفه علماء الغرب» از دکتر نورالدين آل علی.
[4]. مدرسی، سید محمد تقی، همان، ص 2.
[5]. جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص 327.
[6]. العقد الفريد، ج 3، ص 175.
[7]. جامع المسانيد، ج 1، ص 222.
[8]. «سَلُونِی قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِی، فَإِنَّهُ لَا يُحَدِّثُكُمْ أَحَدٌ بَعْدِی بِمِثْلِ حَدِيثِی؛ از من بپرسید قبل از آن كه مرا نيابيد و بعد از من كسى نيست كه چون من براى شما حديث بگويد»، (تهذيب الكمال، ج 5، ص 79).
[9]. جعفریان، رسول، حیات فکری و سیاسی امامان شیعه، ص 330.
[10]. پیشوایی، مهدی، سیرهی پیشوایان، ص 351.
[11]. کافی، کلینی، حدیث 5، باب الحب فی الله.
[12]. http://www.almaaref.org/books/contentsimages/books/dourouss_thakafia/maa....