وظیفه امت در برابر رسول اعظم الهی
محمود مهدی‌پور
انسان، در جهان بر اساس عقل و وحی وظایفی برعهده دارد و انسان برتر در نظام آفرینش کسی است که وظایف خویش را بهخوبی بشناسد و به آن عمل کند؛ چرا که وظیفهشناسی و انجام وظیفه، مهم‌ترین شاخصۀ انسان است.
مهم‌ترین وظایف انسان به چند بخش تقسیم می‌شود:
1. وظایف انسان نسبت به خداوند متعال؛
2. وظایف انسان نسبت به پیامبر خاتم (ص)؛
3. وظایف انسان در برابر پیام‌آوران قبلی از آدم تا خاتم؛
4. وظایف انسان دربارۀ امامان و جانشینان رسول گرامی (ص)؛
5. وظایف انسان نسبت به امام عصر (ع)؛
6. وظایف انسان نسبت به والدین و خویشاوندان؛
7. وظایف انسان در برابر مؤمنان و پیروان راه پیامبران(؛
8. وظایف انسان نسبت به کفار و مخالفان راه پیامبران(؛
9. وظایف ما در برابر منافقان و دورویان دنیای اسلام؛
10. وظایف انسان نسبت به ناشناختگان؛
11. وظایف انسان نسبت به همکاران و همسایگان و... .
البته وظایف انسان نسبت به خود، طبیعت، دیگران و حیوانات نیز نوع دیگری از دسته‌بندی است که بر اساس عقاید تمامی ادیان و مذاهب قابل پژوهش و نگارش و تبیین است.
هدف از این مقاله تشریح وظیفۀ امّت در برابر عزیزترین محبوب قلب امت اسلامی؛ یعنی پیامبر گرامی (ص) است.
بدون تردید هر کدام از اشخاص و نهادها و مردم و دولتهای اسلامی متناسب با توان و ظرفیت خویش در برابر آن بزرگوار رسالتی بر دوش دارند و به وظایفی باید اقدام کنند، تا در آستان قدس رسول اعظم (ص) شرمنده نباشند.
هیچ مجموعۀ انسانی و اسلامی و هیچ فردی در جامعۀ اسلامی نمی‌تواند خود را نسبت به رسول گرامی (ص) بی‌مسئولیت بداند.
در سالگرد رحلت خورشید جهان اسلام باید ساعتی بیندیشیم و برای پرسشهای زیر پاسخی بیابیم:
وظایف حوزه و عالمان دین در برابر حضرت رسول (ص) چیست؟ و آیا به این وظایف عمل کرده‌ایم؟
وظیفۀ دولت مردان نسبت به پیامبر گرامی (ص) کدام است و آیا از دین و آرمان و امت او دفاع کرده‌اند؟
وظیفۀ نظام قانون‌گذاری کشور نسبت به حضرت رسالت (ص) چیست و کدام قانون و قانون‌گذاری قلب او را شاد و خشنود می‌کند؟
وظیفۀ دانشگاه‌های بلاد اسلامی در برابر رسول بزرگوار (ص) چیست؟ و کدام معارف او را به بشریت انتقال دادهاند و تلاشهای علمی آنان چقدر به استقلال و عزّت مسلمین کمک کرده است؟
رسانۀ ملی و رسانه‌های کشورهای اسلامی در برابر پیامبر اعظم (ص) چه وظایفی دارند و چه کرده‌اند؟
وظیفۀ جوانان و نوجوانان نسبت به آخرین سفیر آسمانی چیست؟ و چه موانعی در برابر انجام وظیفۀ آنان قرار دارد؟
وظیفۀ اقشار و اصناف مختلف کشورهای اسلامی در برابر این نجاتبخش انسان و جهان چیست؟
و به تعبیری صریح «ما در قبال رسول اعظم (ص) چه کرده‌ایم؟»
نشناختن وظیفه و کوتاهی در آموزش و تبلیغِ وظایف و نیز قصور و تقصیر در ادا و انجام این وظایف دینی، نه با عشق و محبّت امت اسلامی به رسول خدا (ص) سازگار است و نه با انصاف و عقل و خرد انسانی قابل توجیه و تحلیل است و نه با آینده‌نگری و دوراندیشی برای سلامت و سعادت امت قابل پذیریش است.
در این مقاله به دو بخش از وظایف سلبی و ایجابی امت نسبت به ساحت قدس رسول اعظم (ص) اشاره می‌کنیم و بایدها و نبایدهای مرتبط با آن بزرگوار را در برابر نگاه اهل فکر و اندیشه قرار می‌دهیم.
الف. وظایف ایجابی
وظایف ایجابی ما (وظایفی که باید برای تحقق و انجام آن تلاش کرد)، عبارتند از:
1. ایمان و معرفت نسبت به پیامبر اعظم (ص)؛
2. محبّت و موّدت آن بزرگوار؛
3. اطاعت و فرمان‌بری از حضرت؛
4. تبعیت در گفتار و رفتار؛
5. دفاع از راه و رسم و آرمانهای آن حضرت؛
6. یاری و نصرت آن پیشوای اوّل؛
7. اعلام برائت از دشمنان حضرت؛
8. قبول داوری‌های آن بزرگوار؛
9. سلام و صلوات بر آن حضرت؛
10. زیارت آن بزرگوار؛
11. نشر و گسترش فکر و فرهنگ نبوی (ص)؛
12. حمایت از مسلمانان و یاران حضرت در سراسر جهان.
انجام این امور، گاهی متوقف بر زبان و گفتار است و گاهی مستلزم رفتار و عمل؛ بخشی از آنها فعالیّت فردی است و بخشی دیگر اقدام جمعی و گروهی می‌طلبد؛ اما نقطۀ مشترک در همه این است که نیاز به آگاهی، تعاون، همفکری و احساس مسؤولیت جمعی و ساماندهی عواطف امت اسلامی دارد. و با غفلتها و سهل‌انگاری‌ها و تنبلی‌ها و غربزدگی حاکم بر زندگی ملّت و دولت، امکان‌پذیر نیست.
ب. وظایف سلبی
وظایف سلبی ما همان نبایدها است که نسبت به ساحت پیامبر (ص) باید از آنها دوری کرد.
برخوردهای جاهلانه و ظالمانه با انبیای الهی انواع و اقسام فراوان داشته که در مورد پیام‌آور اسلام (ص) ـ رسول آگاهی و آزادی و عدالت ـ با حجم بیشتر و انواع و دامنۀ گسترده‌تری در تاریخ و اسلام نمایان است.
قرآن کریم بسیاری از این رفتارهای نامعقول و ستمگرانه و جاهلانه با عموم انبیاء و رسول اعظم را برشمرده است.
1. تکذیب و دروغ شمردن؛
2. استهزاء و مسخره کردن؛
3. اتهامهای گوناگون: ساحر و شاعر و مجنون و...؛
4. اذیّت و آزار روحی و جسمی؛
5. توطئۀ قتل و تبعید و تنبیه و اعدام و ترور؛
6. محاصرۀ اقتصادی و تحریم مالی و اجتماعی؛
7. نامبارک و بدشگون شمردن و تفأّل بد؛
8. بازداشتن مردم از ارتباط با آن حضرت؛
9. نافرمانی و عصیان و لجبازی در برابر آن بزرگوار؛
10. اذیّت و آزار خویشاوندان فکری و نسبی آن حضرت.
برای اینگونه برخوردهای منفی کفّار و منافقان در قرآن شواهد فراوان وجود دارد که نیازی به فهرست کردن آیات مرتبط نیست. رنجهای پیامبر (ص) برای رهایی بشریت و فداکاری‌های آن بزرگوار به حدّی است که هر عقل و انصافی را به سپاسگذاری وامی‌دارد. مجموعه رهنمودهای فرهنگی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و بهداشتی درمانی موجود از سخن و سیرۀ آن بزرگوار، در آنچنان اوجی قرار دارد که به خاطر هر کلام و سکوت و حرکت و سکون آن بزرگوار باید بزرگداشت و نکوداشت برپا کرد و مدام سلام و صلوات به آستان قدسی او تقدیم داشت.
گردآوری و ساماندهی و ترجمه و تفسیر و اطلاع‌رسانی و آموزش معارف نبوی (ص) به زبانهای گوناگون، رسالتی است که بر دوش حوزه‌های علوم اسلامی سنگینی می‌کند. پالایش و ترجمه و نشر سخنان رسول خدا (ص) به زبانهای گوناگون، بهترین شیوۀ تبلیغ دین است. شبهه‌زدایی از سیره و سخن آن بزرگوار با توجه به حجم گستردۀ شبهات، وظیفه‌ای اجتماعی است که همّت و همکاری تمام دولتها و ملتهای اسلامی را می‌طلبد و مبلّغان اسلام در صدر مسئولیت قرار دارند.
عشق الهی و جاذبۀ رسول گرامی (ص)
عشق به آستان بلند رسول گرامی (ص)، موتور محرّک عدالت‌خواهی و اخلاق اسلامی و نشان فطرت سالم است و هر کس پیامبر خدا را بشناسد و کارنامۀ ملکوتی او را بخواند و آرمانها و اهداف قدسی او را بفهمد، شیفتۀ گفتار و رفتار آن بزرگوار می‌شود. پیوند قلبی و علمی و پذیرش ولایت نبوی و علوی، پیش نیاز وظیفه شناسی و توفیق در انجام وظایف دینی است؛ در زیارت جامعه می‌خوانیم:
«بِمُوَالاتِكُمْ تُقْبَلُ الطَّاعَةُ الْمُفْتَرَضَةُ وَ لَكُمُ الْمَوَدَّةُ الْوَاجِبَةُ؛[1] با قبول رهبری شما طاعت الهی مقبول می‌شود و مودّت شما فریضه الهی است.»
پیامبر گرامی (ص) در ضمن حدیثی خطاب به سلمان و ابوذر و مقداد فرموده است:
«أَنَّ مَوَدَّةَ أَهْلِ بَيْتِي مَفْرُوضَةٌ وَاجِبَةٌ عَلَى كُلِّ مُؤْمِنٍ وَ مُؤْمِنَةٍ؛[2] براستی مودّت اهلبیت من بر هر زن و مرد مؤمن فریضه است.»
هر کسی قدر هدیه‌های آسمانی توحید و عبادت الهی و عدالت و آزادی از چنگ شرک و بردگی ستمگران و عدالت اجتماعی را بداند، نسبت به حق بزرگ رسول اعظم (ص) بر جامعۀ بشری اذعان و اعتراف می‌کند.
هر کس فضای جهل و فساد و بیداد جاهلیت را به یاد آورد، ارزش خدمات فرهنگی رسول آسمانی را بهتر درک می‌کند.
انسان بیش از آنکه با عقل و استدلال شیفته رسول اعظم (ص) شود، مجذوب خلق و خوی و رفتار و گفتار حیات بخش اوست.
در سوره شریفه آلعمران چنین می‌خوانیم: ]فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ كُنْتَ فَظًّا غَليظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَ اسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَ شاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلينَ[؛[3] «به کمک رحمت الهی با آنان (مردم) با نرمی و مهربانی برخورد کردی، و اگر خشن و سخت دل بودی از اطرافت پراکنده می‌شدند، پس آنان را ببخش و برای آنان آمرزش بخواه و در کارها با ایشان مشورت کن و چون تصمیم گرفتی، بر خدا توکل کن، زیرا خداوند متوکلان را دوست دارد.»
رسول اعظم (ص) تجلّی رحمت بیکران الهی است. تجلّی بندگی و تسلیم کامل انسان در برابر خداست.
شناخت دقیق و عمیق آن بزرگوار، راهکار «هدایت نظری و عملی» انسانهاست.
پیامبر گرامی آینۀ جلال و جمال الهی است و تمام معارف و نیازهای زندگی را می‌توان در پرتو او مشاهده کرد و بدست آورد.
برکات و انوار هدایت‌گر رسول گرامی (ص) مخصوص عصر حیات و حضور نیست.
اطاعت از پیامبر گرامی مخصوص دوران زندگی خود آن بزرگوار نیست، تا قیام قیامت هر مسلمانی موظف به معرفت و اطاعت و تسلیم در برابر رهنمودهای نبوی و بهره‌گیری از پیامهای قرآن و سنت است.
روح مقدس رسول گرامی (ص) هم اکنون هم شاهد اوضاع دردناک و غمبار جامعۀ بشری و رنجهای مسلمانان است و پیامهای قرآن و سنت امروز هم راهکار رهایی مسلمین از جهل و فقر و بیداد و اختلاف است.
آزار و ایذاء رسول گرامی (ص) یک گناه کبیره و بزرگ است و مخصوص زمان حیات آن بزرگوار نیست، امروز هم گناهی نابخشودنی است. در آیه 57 سوره احزاب چنین آمده است: ]إِنَّ الَّذينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَ الآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهيناً[؛ «آنان که خدا و پیامبر او را آزار می‌دهند، در دنیا و آخرت مورد لعن الهی قرار می‌گیرند و برای آنان در آخرت عذابی خوارکننده است.»
این آیه فقط اذیّت و آزار تاریخی و گذشته و رفتار نادرست مشرکان و منافقان عصر نبوی را یادآور نمی‌شود، بلکه شامل هرگونه رفتار رنج‌بار توسط هر شخص و نهاد و دولت و ملت و در هر زمینه فرهنگی و اقتصادی و سیاسی می‌شود. هر کاری که به تضعیف اسلام و مسلمین و اقتدار کفر و شرک جهانی بیانجامد آزار رسول الله (ص) است. و هر تلاشی که در جهت حاکمیت خدا و قوانین الهی باشد و مردم را در «اندیشه و عمل» به توحید و عدالت و عبادت الهی نزدیک کند، روح قدسی رسول اکرم را شاد می‌کند.
روح ملکوتی رسول خدا (ص)، شاهد و ناظر رفتار تک تک فرزندان اسلام و بلکه جامعۀ بشری است. سیاستهای ما، برنامه‌های ما، مواضع ما، عملکرد ما و هر گونه اقدام ارزشی و ضد ارزشی جامعه بشری در منظر و دیدرس رسول اعظم الهی است.
]وَ قُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَ رَسُولُهُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَتُرَدُّونَ إِلى عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ[.[4]
رسول اعظم (ص) همیشه شاهد و ناظر رفتار و گفتار و اخلاق و اندیشه‌های ما و عملکرد ملتها و دولتهاست؛ اگر با این نگاه در سالگرد رحلت رسول گرامی (ص) برای زندگی خویش برنامهریزی و ارزیابی کنیم و گزارش کار خویش را برای رسول مهربانی ارسال کنیم، بهشدت احساس کوتاهی و شرمندگی خواهیم کرد و این دعا را با عمق روح بر زبان می‌آوریم که «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْأَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِي عَلَى دِينِكَ وَ دِينِ نَبِيِّكَ وَ وَلِيِّكَ وَ لَا تُزِغْ قَلْبِي بَعْدَ إِذْ هَدَيْتَنِي وَ هَبْ لِي مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّاب.»[5]
پیامبر گرامی در تمام زندگی دغدغه ایمان به خدا و زندگی ایمانی و بیم سلطۀ طاغوت داشت و هنگام رفتن به بستر خواب هم از سلطۀ طاغوتها و لغزشهای خواب و بیداری به او پناه می‌برد!
امام صادق (ع) به یکی از حاضران در محضرش فرمود: «أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِمَا كَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ يَقُولُ إِذَا آوَى إِلَى فِرَاشِهِ؟ قُلْتُ: بَلَى قَالَ: كَانَ يَقْرَأُ آيَةَ الْكُرْسِیِّ وَ يَقُولُ بِسْمِ اللَّهِ آمَنْتُ بِاللَّهِ وَ كَفَرْتُ بِالطَّاغُوتِ اللَّهُمَّ احْفَظْنِي فِي مَنَامِي وَ فِي يَقَظَتِي؛[6] آیا شما را از روش پیامبر (ص) وقتی به بستر خواب می‌رفت، آگاه نسازم؟ گفتم: آری، فرمود: وقتی رسول خدا به بستر می‌رفت، آیة الکرسی را می‌خواند و چنین می‌گفت: بسم الله، آمنت بالله و کفرت بالطاغوت اللهم احفظنی فی منافی و یقظتی؛ به نام خدا، بخدا ایمان آوردم و به طاغوت کفر ورزیدم، خدایا در خواب و بیداری نگهبانم باش.»
تکرار همیشگی آیة الکرسی هنگام خواب و تلاوت این گونه دعاها، نشان می‌دهد که همۀ مسلمانان به ویژه سران دنیای اسلام، باید دغدغۀ ایمان خویش و بیم سلطۀ طاغوت داشته باشند و خواب و بیداری را با این اندیشه‌ها سپری کنند.
بزرگترین نگرانی‌های رسول اعظم (ص)، امیرالمؤمنین علی (ع) و دیگر پیشوایان اسلام و عالمانی همچون امام خمینی!، سلطۀ استکبار و بیدادگران جهانی و شیاطین نفسانی بر بندگان خدا بود. پذیرش مبانی و قوانین و روشهای آنان در کشورهای اسلامی، نوعی ارتداد و ارتجاع از عقاید دینی، فقه اسلامی و اخلاق و آئین محمدی است.
]وَ ما مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِكُمْ وَ مَنْ يَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئاً وَ سَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرينَ[.[7]
_________________________________________________
[1]. من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم، 1413ق، ج2، ص616.
[2]. بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، داراحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق، ج22، ص315.
[3]. آل عمران / 159.
[4]. «و بگو: [هر كارى مىخواهيد] بكنيد، كه به زودى خدا و پيامبر او و مؤمنان در كردار شما خواهند نگريست، و به زودى به سوى داناى نهان و آشكار بازگردانيده مىشويد؛ پس شما را به آنچه انجام مىداديد آگاه خواهد كرد.» توبه/105.
[5]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محدث نوری، مؤسسه آلالبیت(، قم، چاپ اول، 1408ق، ج6، ص300.
[6]. البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم بحرانی، مؤسسه بعثت، قم، چاپ اول، 1374ش، ج1، ص527.
[7]. آل عمران / 144.