42 جامعه مبلّغان کشور «روحانیت و آسیبهای اجتماعی»
اداره کل همکاریهای تبلیغی
اشاره: چهل و دومین جلسة جامعة مبلّغان کشور، با موضوع «روحانیت و آسیبهای اجتماعی» در محل معاونت تبلیغ و آموزشهای کاربردی حوزه های علمیه برگزار شد که پس از تلاوت آیاتی از کلام الله مجید، تعدادی از خطبا پیرامون موضوع جلسه اظهار نظر کردند؛ در اینجا خلاصه ای از نظرات ایشان جهت استحضار مبلّغان عزیز به شرح ذیل تقدیم می گردد:
حجت الاسلام والمسلمین نبوی
متأسفانه برای تصحیح فرهنگ عمومی جامعه کاری جدی نشده است. بخشی از آسیبهای اجتماعی آن چیزی است که در کوچه ها و خیابانها دیده می شود که وضعیت حجاب یکی از آنهاست. بخشی هم به موضوع قانون گریزی عده ای مربوط می شود که در این بخش گاهی قوانین اشکال دارد و گاهی افرادی به فرار از قانون عادت کرده اند. ماه رمضان امسال در آلمان شاهد تقید خاص مردم به قانون بودم و نظم و انضباط اجتماعی خوبی داشتند. بخشی از مبانی آنها اومانیستی است؛ برای انسان ارزش قایل اند، نه برای انسانیت. جریمه ها و مالیاتهای بالایی وضع کرده اند که توانسته است در نظم و قانون مداری آنان مؤثر واقع شود.
به نظر می رسد اگر روحانیت به این موضوعات حساس شود و به این مهم بپردازد، خیلی بیش تر از شورای فرهنگ عمومی یا نمایندگان و سازمانهای مختلف مؤثر و کارآمد خواهد بود. در مقابله با آسیبهای اجتماعی ناامید نشویم و از همة ظرفیتهای خود استفاده کنیم و بدانیم جایگاه روحانیت و تأثیر آن در فرهنگ بسیار مهم است و می تواند بخش عمده ای از مشکلات فرهنگی جامعه را حل کند.
موضوع جلسة امروز این است که روحانیت در رفع آسیبهای فرهنگی موجود در فضای اجتماعی و حتی مجازی، چه کارهایی می تواند انجام دهد؟ همچنین، منظور از تبلیغ در متون دینی، بلاغ مبین است، نه اینکه برای اثبات علمیت خود از مردم عبور کنیم و دین را مبهم و مغلق معرفی کنیم. نقش علما در حفظ دین مردم خیلی مهم است.
امام هادى (ع) می فرماید: «لَولا مَنْ يَبْقى بَعْدَ غَيْبَةِ قائِمِكُمْ (ع) مِنَ الْعُلَماءِ الدّاعينَ اِلَيْهِ وَ الدّالّينَ عَلَيْهِ وَ الذّابّينَ عَنْ دينِهِ بِحُجَجِ اللهِ وَ المُنْقِذينَ لِضُعَفاءِ عِبادِاللّهِ مِنْ شِباكِ اِبْليسَ وَ مَرَدَتِهِ وَ مِنْ فِخاخِ النَّواصِبِ لَما بَقىَ اَحَدٌ اِلاَّ ارْتَدَّ عَنْ دينِ اللهِ وَلكِنَّهُمُ الَّذينَ يُمْسِكونَ اَزِمَّةَ قُلوبِ ضُعَفاءِ الشّيعَةِ كَما يُمْسِكُ صاحِبُ السَّفينَةِ سُكّانَها اُولئِكَ هُمُ الاَفْضَلونَ عِندَاللهِ عَزَّوَجَلَّ؛[1] اگر پس از غايب شدن حضرت قائم (ع) علما كه مردم را به سوى او دعوت و راهنمايى مى کنند و از دينش دفاع نموده، بندگان ناتوان خدا را از دام شيطان و دامهاى دشمنان اهل بيت( نجات مى دهند، نبودند، هيچ كس نمى ماند، مگر اينكه از دين باز مى گشت؛ ولى آنها هستند كه زمام دلهاى شيعيان ضعيف را همچون سكّان در دست ناخداى كشتى به دست گرفته اند. اينان همان انسانهاى برتر نزد خداوند هستند.»
حجت الاسلام والمسلمین شجونی
پیرامون موضوع جلسه سه نکته به نظر می رسد:
1. انسان فطرتاً مؤمن؛ ولی جنساً چموش است و تمام انبیا و اولیا با چنین موجودی مواجه بوده اند که در مقابل ایشان می ایستادند. قرآن می فرماید: ]يَا حَسْرَةً عَلَى الْعِبَادِ مَا يَأْتِيهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلاَّ کَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِءُونَ [[2]؛ «دريغا بر اين بندگان! هيچ فرستاده اى بر آنان نيامد، مگر آنكه او را ريشخند مى كردند.» یا صفات مجنون، کاهن، ساحر، کذاب، سفیه و... به انبیا( می دادند.
2. امام علی (ع) در «نهج البلاغه» می فرماید: خداوند با علما پیمان بسته است که نسبت به ظلم ظالمان و گرسنگی فقرا سکوت نکنند، پس لازم است یک عالم دینی پیِ این مسائل را به خود بمالد.
3. متأسفانه مشکل اینجاست که مردم به حرف علما و مبلغین گوش نمی دهند. خودشان جلوی در جهنم اعتراف می کنند: ]وَ قَالُوا لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِي أَصْحَابِ السَّعِيرِ[[3]؛ «و گويند: اگر شنيده [و پذيرفته] بوديم يا تعقّل كرده بوديم، در [ميان] دوزخيان نبوديم.»
حجت الاسلام والمسلمین اسماعیلی
مبلغین در مورد آسیبهای اجتماعی مأمور به وظیفه هستند و لازم است نهایت تلاش خود را به کار ببندند:
1. تبیین وظایف عمومی برای مردم، مانند امر به معروف و نهی از منکر؛
2. افزایش بصیرت دینی و آگاهی بخشی به مردم؛
3. زمینه سازی برای نیکوکاری مردم؛
4. تبدیل زندگی به بندگی؛
5. پیوند مفاهیم دینی با واقعیات زندگی مردم، مثل جهت دهی علایق مردم به ارزشهای دینی؛
6. تبدیل باورهای دینی مردم به عمل؛
7. ترغیب و تشویق به خودسازی و خودکنترلی؛
8. کمک به تقویت و بالا بردن ایمان مردم؛
9. تقویت غیرت دینی افراد در جامعه؛
10. تقویت هرچه حسن ذاتی دارد، در مردم، مانند حیا، صداقت، عدالت و...؛
11. انذار و تبشیر و آگاه نمودن مردم به عواقب و نتایج اعمال آنها؛
12. گوش دادن کامل به سخنان و نظرات مردم؛
13. جواب دادن به پرسشهای دینی مردم با قول لیّن؛
14. تقویت روحیة تعبّد و توکّل در مردم؛
15. ارائة مشاوره های دینی به مردم؛
16. یادآوری نعمتها و توجه دادن مردم به داشته های زندگی خویش.
حجت الاسلام والمسلمین مهدوی
بنده پیرامون موضوع جلسه به چهار نکته اشاره می کنم:
1. دشمن از طرق مختلف (ماهواره، اینترنت، شبکه های اجتماعی و...) مفاسد را تا کنار چشم و گوش جوانان ما آورده است. ما چقدر توانسته ایم دین را تا کنار چشم و گوش جوانها بکشانیم؟
2. تلاش کنیم بحثهای شیرین دینی را به صورت مختصر و ساندویچی در فضای مجازی منتشر کنیم؛
3. ارتباط چهره به چهره با جوانان را تقویت کنیم و در شهرهای مختلف برای جوانان و مخاطبین مختلف کانونهای جذابیتهای دینی ایجاد کنیم و با ارتباط مؤثر و راه اندازی اردوهای چند روزة سیاحتی- زیارتی به نشر معارف دین بپردازیم؛
4. مسیر بندگی سر بالایی است و زحمت و هزینه دارد؛ ولی شهوترانی و بندگی شیطان، سراشیبی و آسان است. بنابراین، باید هزینه و سختی راه را بر خود هموار کنیم؛
5. توجه جدی به بحث تغذیه و لقمه های مردم؛ متأسفانه خیلی از مردم به حلال یا حرام بودن لقمه توجهی نمی کنند.
حجت الاسلام والمسلمین مقدسی
همواره روحانیت مرزبان ارزشهای دینی و مرجع داوری در میان مردم و تزریق کنندة هنجارها و مانع نفوذ ناهنجاریها بوده است؛
ناهنجاریها به سه دسته تقسیم می شود:
1. ناهنجاریهای رسمی: مواردی که در ادارة مملکت و مسائل مالی و اداری و قانونی وجود دارد؛
2. ناهنجاریهای غیر رسمی: مانند برخی رسوم اجتماعی و اخلاقی؛
3. ناهنجاریهای دینی: شبهاتی که در لباس شرع و دین القا می شود.
حجت الاسلام والمسلمین صابری (از خراسان)
در جهت حل مسئلۀ آسیبهای اجتماعی، چند کار باید صورت گیرد:
1. شناخت مخاطبین مختلف و نیازهای ایشان برای شناسایی الزامات و وظایف خود؛
2. شناخت انواع ناهنجاریها (سازمان یافته، سازمان نیافته و...) و خاستگاه های آنها برای مقابلة به موقع و به بهترین شکل ممکن؛
3. حساس کردن مسئولین تأثیرگزار در مقابله با آسیبهای اجتماعی، تا در این راستا و در زمان مناسب همکاری کنند.
حجت الاسلام والمسلمین محدثی
چون نداری درد درمان هم مخواه
درد پیدا کن که درمانت کنند
لازم است روحانیت در سه حوزه در نوع تبلیغات خود بازنگری کند:
الف) بازنگری در مخاطبین خود به اینکه آیا فقط مسجدیها هستند یا همة اقشار مردم؟
ب) بازنگری در روشهای تبلیغ، به گونه ای که فقط به منبر اکتفا نشود؛
ج) بازنگری در محتوای تبلیغ.
اینک به برخی از آسیبهای فرهنگی در جامعة اسلامی خود می پردازیم:
1. اعتیاد به مواد مخدر؛
2. ناامنی، سرقت و زورگیری؛
3. روابط نامشروع و فاسد؛
4. شراب خواری و می گساری؛
5. طلاق و تزلزل بنیان خانواده ها؛
6. پدیدة ازدواجهای سفید، کاهش ازدواج، بالا رفتن سن ازدواج و بی رغبتی به آن؛
7. بدحجابی به شکل سازمان یافته؛
8. طبقاتی شدن جامعه در فقر و غنا؛
9. قاچاق، احتکار و دلالیهای نادرست؛
10. ربا و درآمدهای حرام؛
11. قبح زدایی از محرمات و عادی شدن گناه؛
12. بانکداری و سودهای کلان؛
13. اختلاط زن و مرد در مجالس مختلف، حتی در مراسم مذهبی؛
14. اعتیاد به شبکه های اجتماعی، گوشیهای همراه و دسترسی آسان به اینترنت؛
15. فاصله گرفتن مردم از همدیگر، سردی روابط و منسوخ شدن سنت حسنة صلة رحم؛
16. آرایش و پیرایش مردان و غربزدگی در نوع پوشش؛
17. مسکنهای ناسالم و ناامن و مشکلات آپارتمان نشینی؛
18. قانون شکنی و دور زدن قانون؛
19. رواج نگهداری انواع حیوانات (سگ، گربه و...) در خانه ها؛
20. شرکتهای خصوصی، حریم شکنیها و مفاسد اخلاقی در آنها؛
21. مهد کودکها و آموزش رقص و روابط نامشروع به آنها؛
22. فیلمهای سینمایی و فساد در سینما؛
23. مفاسد اخلاقی در ورزش و حقوقهای بسیار زیاد بعضی از ورزشکارن؛
24. سست شدن اعتماد مردم به نظام و مسئولان؛
25. سست شدن اعتماد به روحانیت به علت عملکرد بد برخی از مسئولین؛
26. ناهنجاریهای اعتقادی؛
27. سفرهای خارجی و... .
حال چه کارهایی می توان انجام داد:
1. برخی از موارد فوق مربوط به نهادهای دولتی است؛
2. برخی با تألیف کتاب و مقاله حل می شود؛
3. در حوزه یک نهادی برای تشویق و تذکر تأسیس شده، در مواقع لازم وارد عمل شود؛
4. پرداختن به سبک زندگی اسلامی و بیان آداب و سنن دینی؛
5. برپایی همایشهای جدی در خصوص بازیابی جایگاه روحانیت؛
6. تکیه بر مبانی دینی و اعتقادی در منابر و سخنرانیها.
حجت الاسلام والمسلمین برادران
بنده در این موضوع به سه نکته اشاره می کنم:
1. آیا ما فقط سخنران هستیم یا روحانی هم هستیم؟ اولویت تبلیغی مبلغان، با محوریت کارهای آخوندی باشد. گاهی یک روحانی و مبلغ سالها در یک شهر یا روستا مانده و توانسته منشأ خیرات و برکات زیادی شود؛
2. توجه بیش از پیش به تبلیغ در قوم خود که البته تبلیغ در قوم خود اولویت دارد؛
3. ارتباط با میزبانان و افراد مؤثر (خواص) در مناطق تبلیغی.
مرحوم آیت الله انواری حدود 30 سال برای تبلیغ به منطقة ما می آمد. آن هم نه فقط برای سخنرانی؛ بلکه با تک تک مردم ارتباط داشت. در عروسی جوانان روستا شرکت یا پیام تبریک می داد و وقتی به روستا می آمد، به آنها سر می زد. به قدری رابطه داشت که الان در روستا تمام مناسبتها برنامه داریم و برای برنامه های مختلف مذهبی (دعای کمیل، ندبه، صبحانه و هدیة مبلغ) بانی داریم.
و الحمدلله رب العالمین
_____________________________________
[1]. احتجاج، طبرسی، نشر المرتضی، مشهد، 1403ق، ج2، 260؛ بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403ق، ج 6، ص 52.
[2]. يس/ 30.
[3]. ملك/ 10.