سوره مؤمنون

13:12 - 1397/04/04

(23) سوره مؤمنون این سوره در مکه نازل شده و 118 آیه است

اشاره

فضیلت سوره مؤمنون

در روایات اسلامی که از پیامبر ص و ائمه اهل بیت ع بما رسیده فضیلت بسیاری برای این سوره بیان شده است.

در حدیثی از پیامبر ص می خوانیم

من قرء سوره المؤمنین بشرته الملائکه یوم القیامه بالروح و الریحان و ما تقر به عینه عند نزول ملک الموت:

"هر کس سوره مؤمنان را تلاوت کند فرشتگان در روز قیامت او را به روح و ریحان بشارت می دهند و هنگامی که فرشته مرگ برای قبض روح او می آید چنان بشارتی به او می دهد که چشمش روشن می شود" (1).

و از امام صادق ع می خوانیم: من قرء سوره المؤمنین ختم اللّٰه له بالسعاده اذا کان یدمن قراءتها فی کل جمعه،و کان منزله فی الفردوس الاعلی مع النبیین و المرسلین: "هر کس سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه آن را ادامه دهد خداوند پایان زندگی او را با سعادت قرار می دهد و جایگاه او فردوس اعلی(بهشت برین)است،همراه پیامبران و رسولان" (2).

تکرار این معنی را ضروری می دانیم که ذکر فضائل تلاوت سوره ها هرگز به معنی خواندن خالی از اندیشه و تصمیم و عمل نیست که این کتاب آسمانی کتاب تربیت و انسانسازی و برنامه های عملی است،و به راستی اگر کسی برنامه های عقیدتی و عملی خود را با محتوای این سوره و حتی چند آیه آغاز آن که بیان صفات مؤمنان است تطبیق دهد آن همه افتخارات باید نصیب او شود.

و لذا در بعضی از روایات از پیامبر ص نقل شده:هنگام نزول آغاز این سوره فرمود لقد انزل الی عشر آیات من اقامهن دخل الجنه: "ده آیه بر من نازل شده که هر کس آنها را بر پا دارد وارد بهشت خواهد شد"! (3).


 1 و 2) تفسیر مجمع البیان ج 7 ص 98.
 3) روح المعانی ج 18 ص 2.
 

تعبیر به"اقام"(بر پا دارد)به جای"قرء"(بخواند)گویای همان حقیقتی است که در بالا اشاره کردیم که هدف اصلی پیاده کردن محتوای این آیات در متن زندگی است،نه مجرد خواندن.

***

محتوای سوره مؤمنون

این سوره چنان که از نامش پیدا است بخش مهمی از آن سخن از اوصاف برگزیده مؤمنان است. سپس بحث هایی در زمینه اعتقاد و عمل بیان می کند که تکمیل کننده آن صفات می باشد. رویهمرفته مجموع مطالب این سوره را می توان به چند بخش تقسیم کرد: بخش اول-که از آیه قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ آغاز میشود تا چندین آیه بعد بیانگر صفاتی است که مایه فلاح و رستگاری مؤمنان است و خواهیم دید این اوصاف آن قدر حساب شده و جامع است که جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی را تحت پوشش خود قرار می دهد. و از آنجا که خمیر مایه همه آنها ایمان و توحید است در بخش دوم به نشانه های مختلف خداشناسی،و آیات آفاقی و انفسی پروردگار در پهنه عالم هستی، اشاره کرده،و نمونه هایی از نظام شگرف عالم آفرینش را در آسمان و زمین و آفرینش انسان و حیوانات و گیاهان بر می شمارد. و برای تکمیل جنبه های عملی در بخش سوم به شرح سر گذشت عبرت انگیز جمعی از پیامبران بزرگ همچون نوح،هود،موسی،عیسی ع پرداخته فرازهایی از زندگی آنها را بیان می کند. در بخش چهارم روی سخن را به مستکبران کرده،و با دلائل منطقی و گاه با تعبیرات تند و کوبنده به آنها هشدار می دهد،تا دلهای آماده به خود آید و راه بازگشت به سوی خدا را پیدا کند. در بخش پنجم بحث های فشرده ای درباره معاد بیان کرده است. و در بخش ششم از حاکمیت خداوند بر عالم هستی و نفوذ فرمانش در همه جهان سخن می گوید. سرانجام در بخش هفتم باز هم سخن از قیامت،حساب،جزا و پاداش نیکوکاران و کیفر بدکاران به میان می آورد،و با بیان هدف آفرینش انسان سوره را پایان می دهد. و به این ترتیب محتوای این سوره مجموعه ای است از درسهای اعتقادی و عملی،و مسائل بیدار کننده و بیان خط سیر مؤمنان از آغاز تا پایان. ***این سوره همانگونه که در آغاز هم گفته ایم در مکه نازل شده،ولی بعضی از مفسران نوشته اند که بعضی از آیات این سوره در مدینه نازل شده است، وجود آیه زکات در آن برای بعضی این فکر را به وجود آورده که تمام این سوره نمی تواند در مکه نازل شده باشد،چرا که می دانیم زکات نخستین بار در مدینه تشریع شد و به دنبال نزول آیه خُذْ مِنْ أَمْوٰالِهِمْ صَدَقَهً ...(توبه 103)پیامبر ص فرمان داد ماموران جمع زکات به اطراف بروند و از مردم زکات بگیرند. ولی باید توجه داشت که"زکات"مفهوم وسیعی دارد که واجب و مستحبّ را شامل می شود،و معنی آن منحصر به زکات واجب نیست،لذا در روایات می خوانیم که نماز و زکات همیشه با هم بوده است 1. اما از این گذشته به عقیده بعضی از دانشمندان زکات در مکه نیز واجب بوده،ولی به صورت اجمالی و سر بسته،یعنی هر کس موظف بوده مقداری از اموال خود را به نیازمندان بدهد. ولی در مدینه که حکومت اسلامی تشکیل شد زکات تحت برنامه دقیقی قرار گرفت و برای آن نصاب بندی شد و پیامبر ص ماموران جمع زکات را به هر سو فرستاد تا از مردم زکات بگیرند.

در روایات اسلامی که از پیامبر ص و ائمه اهل بیت ع بما رسیده فضیلت بسیاری برای این سوره بیان شده است.

در حدیثی از پیامبر ص می خوانیم من قرء سوره المؤمنین بشرته الملائکه یوم القیامه بالروح و الریحان و ما تقر به عینه عند نزول ملک الموت: "هر کس سوره مؤمنان را تلاوت کند فرشتگان در روز قیامت او را به روح و ریحان بشارت می دهند و هنگامی که فرشته مرگ برای قبض روح او می آید چنان بشارتی به او می دهد که چشمش روشن می شود" (1).

و از امام صادق ع می خوانیم:من قرء سوره المؤمنین ختم اللّٰه له بالسعاده اذا کان یدمن قراءتها فی کل جمعه،و کان منزله فی الفردوس الاعلی مع النبیین و المرسلین: "هر کس سوره مؤمنون را بخواند و در هر جمعه آن را ادامه دهد خداوند پایان زندگی او را با سعادت قرار می دهد و جایگاه او فردوس اعلی(بهشت برین)است،همراه پیامبران و رسولان" (2).

تکرار این معنی را ضروری می دانیم که ذکر فضائل تلاوت سوره ها هرگز به معنی خواندن خالی از اندیشه و تصمیم و عمل نیست که این کتاب آسمانی کتاب تربیت و انسانسازی و برنامه های عملی است،و به راستی اگر کسی برنامه های عقیدتی و عملی خود را با محتوای این سوره و حتی چند آیه آغاز آن که بیان صفات مؤمنان است تطبیق دهد آن همه افتخارات باید نصیب او شود.

و لذا در بعضی از روایات از پیامبر ص نقل شده:هنگام نزول آغاز این سوره فرمود

لقد انزل الی عشر آیات من اقامهن دخل الجنه: "ده آیه بر من نازل شده که هر کس آنها را بر پا دارد وارد بهشت خواهد شد"! (3).


 1) در روایتی از امام باقر و امام صادق می خوانیم فرض اللّٰه الزکاه مع الصلاه.
 2) تفسیر روح المعانی ج 18 ص 2.
 
برچسب‌ها: