سوره زمر

بسم اللّٰه الرحمن الرحیم

محتوای سوره زمر:

این سوره در مکه نازل شده،و به همین دلیل بیش از هر چیز سخن از مسائل مربوط به توحید و معاد،و اهمیت قرآن و مقام نبوت پیامبر اسلام ص می گوید.چنان که معمول سوره های مکی همین است.

دوران مکه دوران سازندگی مسلمانان از نظر زیربنای اعتقادات دینی و پایه های ایمانی بود،لذا قویترین و مؤثرترین بحثها در این زمینه در سوره های مکی منعکس است،و همین اساس محکم بود که اثرات شگرفش در مدینه،در غزوات، در برخورد با دشمن،در برابر کارشکنیهای منافقین،و در پذیرش نظام اسلامی شد.و اگر بخواهیم سر پیروزی سریع مسلمانان را در مدینه بدانیم باید آموزشهای مؤثر مکه را مورد مطالعه قرار دهیم.

به هر حال این سوره از چند بخش مهم تشکیل یافته است:

1-چیزی که بیش از همه در سراسر این سوره منعکس است مساله دعوت به توحید خالص می باشد،توصیه در تمام ابعاد و شاخه هایش،توحید خالقیت، توحید ربوبیت،و توحید عبادت،مخصوصا روی مساله اخلاص در عبادت و بندگی خدا بارها در آیات مختلف این سوره تکیه شده است،و تعبیراتش در این زمینه آن چنان مؤثر است که قلب انسان را به سوی اخلاص می کشاند و جذب می کند.

2-مساله مهم دیگری که در مقاطع مختلف این سوره و تقریبا از آغاز تا انجام آن مورد توجه است مساله"معاد"و دادگاه بزرگ عدالت خدا است،مساله ثواب و جزا،غرفه های بهشتی،و سایبانهای آتشین دوزخی،مساله ترس و وحشت روز قیامت،و آشکار شدن نتایج اعمال،و ظاهر شدن خود آنها در آن صحنه بزرگ مساله سیاه شدن صورت دروغگویان و کسانی که بر خدا افترا بستند، رانده شدن کافران به سوی جهنم،ملامت و سرزنش فرشتگان عذاب نسبت به آنها، و دعوت بهشتیان به سوی بهشت و تبریک و تهنیت فرشتگان رحمت به آنها! این مسائل که بر محور معاد دور می زند آن چنان با مسائل توحیدی آمیخته است که گویی تار و پود یک پارچه را تشکیل می دهد.

3-بخش دیگری از این سوره که تنها قسمت کوتاهی از آن را اشغال می کند اهمیت قرآن مجید است،ولی این بخش کوتاه ترسیم جالبی از قرآن و تاثیر نیرومند آن در قلوب و جانها در بر دارد.

4-بخش دیگری که آن هم نسبتا کوتاه است بیان سرنوشت اقوام پیشین و مجازات دردناک الهی نسبت به تکذیب کنندگان آیات حق می باشد.

5-و بالآخره بخشی از این سوره نیز پیرامون مساله توبه و باز بودن درهای بازگشت به سوی خداست،و مؤثرترین آیات توبه و رحمت در این بخش بیان شده که شاید در قرآن آیه ای نویدبخش تر از آن در این زمینه نباشد.

این سوره بنام سوره"زمر"معروف است و این نام از آیه 71 و 73 این سوره گرفته شده و گاه سوره"غرف"به مناسبت آیه 20 نامیده می شود اما این نام مشهور نیست.

***

"فضیلت سوره زمر" در احادیث اسلامی اهمیت فوق العاده ای به تلاوت این سوره داده شده،از جمله در حدیثی از پیامبر اسلام ص می خوانیم: من قرء سوره الزمر لم یقطع اللّٰه رجاه، و اعطاه ثواب الخائفین الذین خافوا اللّٰه تعالی: "کسی که سوره زمر را قرائت کند خداوند امیدش را(از رحمت خود)قطع نخواهد کرد،و پاداش کسانی را که از خدا می ترسند به او عطا می کند" 1. در حدیث دیگری از امام صادق چنین نقل شده: من قرء سوره الزمر اعطاه اللّٰه شرف الدنیا و الآخره،و اعزه بلا مال و لا عشیره،حتی یهابه من یراه و حرم جسده علی النار: "کسی که سوره زمر را تلاوت کند خداوند شرف دنیا و آخرت به او می دهد،و بدون داشتن مال و قبیله قدرت و عزت به او می بخشد، آن چنان که هر کس او را ببیند از او حساب می برد،و بدن او را بر آتش دوزخ حرام می کند" 2. مقایسه فضیلتهای فوق با محتوای این سوره در زمینه خوف از پروردگار، و امید به رحمت او،و اخلاص در عبودیت،و تسلیم مطلق در برابر ذات پاک حق، به خوبی نشان می دهد که این پاداشها از آن کسانی است که"تلاوت"را مقدمه ای برای"اندیشه"و"اندیشه"را وسیله ای برای"ایمان و عمل"قرار می دهند، و به تعبیر دیگر:محتوای این سوره در درون جان آنها پیاده می شود،و تجلی آن در تمام زندگی آنها نمایان می گردد،آری چنین افرادی،درخور چنان پاداش عظیم و رحمت وسیع پروردگارند.