رسالت انبيا تربيت انسانها بوده است ودر اين راه مرارتها ورنجهاى فراوانى بردهاند. كاروان سالار اين قافله پيامبر اكرم صلی الله علیه و آله وسلم نيز هدف بعثت خود را تكميل مكارم اخلاق دانسته[1] وكتاب آسمانى او كتاب تربيت، تزكيه وكتاب انسانسازى است، چرا كه علم بىعمل مخرّب وزيانبار است وبر طبق روايات اسلامى، بوى تعفّن عالم بىعمل جهنّميان را عذاب مىدهد. ازاينرو بر پيشوايان امّت ـ كه ادامهدهندگان راه انبيا هستند ـ لازم است پيش از توصيه به ديگران، نفس خويش را تأديب كنند والگوى عملى براى ديگران باشند، چنانكه انبيا واوليا بودهاند.
حوزههاى علميّه همواره اين وظيفه سنگين انبيا را به دوش كشيده ودر راه پاسدارى آن از هيچ كوششى دريغ نورزيدهاند.
تاريخ خونبار تشيّع گواه اين مدّعاست كه وارثان انبيا براى برپايى نظام الهى بسيار كوشيده ووظيفه خطير تزكيه وتعليم را هيچگاه از ياد نبردهاند. «(وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ)؛ وآنها را تزكيه كند وبه آنان كتاب (قرآن) وحكمت بياموزد».[2] ايشان براى تحقّق آرمانهاى پاك وخدايى، در عمل به مردم درس خداپرستى وخداخواهى دادند وعلم را با عمل آميختند، لذا گفتههايشان بر دل مىنشست ومىنشيند زيرا كلامى كه از دل برآيد، لاجَرَم بر دل نشيند.
ازاينرو درسهاى اخلاقى وبحثهايى كه به خودسازى مىانجامد همواره در حوزههاى علميّه جايگاه ويژهاى داشته ودارد ومشتاقان را بهسوى خود مىكشانَد. چنين درسهايى طلّاب را از قيدوبند عالم مادّى مىرهانَد وآنان را به عالم ملكوت واوج افلاك مىرسانَد. رفتار وكردار آن عالمان عامل، خود درس بود وچون دانشپژوهان آنان را مىبينند در راه خود استوارتر شده، نيرويى جديد مىيابند.
مرجع عاليقدر حضرت آيةاللّه العظمى مكارم شيرازى (مدّظلّهالعالى) نيز از عالمانى است كه به اين مهم توجّه دارند ودر راه تهذيب طالبان علم مىكوشند. معظّمله روزهاى چهارشنبه هر هفته پيش از شروع درسهاى خارج فقه واصول، دقايقى چند به توضيح وتفسير يك حديث مىپردازند وعطش تشنگان معارف الهى را فرو مىنشانند وطلّاب را به تزكيه همراه با تعليم وتعلّم فرامىخوانند. درسهاى ايشان مزاياى فراوانى دارد كه از جمله مىتوان به فصلبندى، سادگى بيان وهمهفهم بودن آن اشاره كرد بهگونهاى كه همگان حتّى مردم عادى مىتوانند از آن بهره ببرند. بحثهاى كوتاه اخلاقى معظّمله را مىتوان نوعى فقهالحديث شمرد. اين درسها گنجينه وتوشه گرانبهايى است كه بايد از آنها براى تهذيب نفس بهره برد واهل منبر ووعظ وخطابه مىتوانند از مطالب آن براى پربار ساختن سخنان خود استفاده كنند.
از آنجا كه معصومين : مصاديق بارز واكمل انوار الهى وواسطههاى فيض او هستند وبالطبع آنچه از زبان مباركشان جارى مىشود نور است، اين كتاب را انوار هدايت ناميديم. اميد كه بتوان در پرتو آن راه يابيم وبه سر منزل مقصود برسيم كه به قول حافظ :
طى اين مرحله بىهمرهى خضر مكن ظلمات است بترس از خطر گمراهى
در اين كتاب برخى مطالب را كه در درس معظّمله اجمالاً بيان شده بود شرح دادم وبراى توضيح آنها از منابع متعدّد خصوصآ از تفسير نمونه بهره بردم. همچنين نشانى آيات ورواياتى را كه ايشان در ضمن سخنانشان بحث كردهاند در پانوشت ذكر كردم.
از خداوند متعال مىخواهم كه توفيق دهد تا همه بحثهاى اخلاقى مطرح شده در درس معظّمله را به زيور طبع آراسته ودر اختيار مشتاقان قرار دهم.
در اينجا لازم مىدانم از بزرگوارى والطاف پدرانه استاد معظّم حضرت آيةاللّه العظمى مكارم شيرازى (دامت بركاته) كه با ديده عنايت به اين مجموعه نگريستهاند صميمانه تشكّر كنم. توفيق وسلامت ايشان را در راه خدمت به اسلام ونشر علوم اهلبيت: از خداوند متعال خواهانم.
گفتنى است اگرچه اين مطالب براى طلّاب وفضلاى حوزه بيان شده است، ديگران هم مىتوانند از آن بهره ببرند وكام تشنهشان را با آب زلال معارف معصومين: سيراب سازند.
در پايان از فاضل محترم حجّةالاسلام والمسلمين آقاى احمد علىبابائى كه در تهيّه وتنظيم اين كتاب وآقاى حاج مسعود مكارم مدير محترم انتشارات امام علىّ بن ابىطالب در چاپ ونشر آن صميمانه همكارى كردهاند تشكّر مىكنم وتوفيق روزافزون اين بزرگواران را در راه نشر علوم اهلبيت عصمت وطهارت : از ايزد منّان خواستارم.
ومِن اللّه التّوفيق وعليه التّكلان
سيّد ميراحمد فقيه نىريزى
-------------------------------------------------------------------------------------------
[1] . قال رسولاللّه 9: «إنَّما بُعِثتُ لاُِتَمِّمَ مَكارِمَ الأخلاقِ» مكارمالاخلاق، ص 8.
[2] . سوره جمعه، آيه 2.