فصل هشتم: تولّا و تبرّا
تولّا به معناى دوست داشتن خدا، پيامبر، امام و بندگان خوب خدا و تبرّا به معنى بيزارى جستن از دشمنان آنان است. برخى اين دو را جزو فروع دين اسلام برشمرده و برخى ديگر آنرا مانند خونى در همه ى اعمال و رفتار انسان مسلمان جارى دانستهاند.
تولّا و تبرّا در زندگى انسانها نقش سرنوشتساز و بيبديل دارد، زيرا بسيارى از رفتارهاى فردى و اجتماعى انسان از دوستى يا دشمنى سرچشمه ميگيرد. وقتى انسان به كسى يا چيزى محبت و علاقه دارد، هرگونه زحمت و رنجى را براى رسيدن به محبوب خود تحمل ميكند و هنگامى كه محبوب او از منزلتى والا برخوردار باشد، از هيچگونه فداكارى و ايثار در راه او دريغ نميورزد. همينگونه است نقش نفرت و دشمنى، به طوريكه وقتى انسان از امرى ناپسند در محيط زندگى خود نفرت داشته باشد، براى مبارزه با آن و از ميان برداشتن آن از همه ى توان و امكانات خود استفاده ميكند.
بسيارى از حوادث تلخ و شيرين تاريخ، نبردهاى خونين، حماسههاى بزرگ و شهادتها و فداكاريها از دوست و دشمنى سرچشمه گرفته است. نهضتهاى مقدس پيامبران و ايثار و فداكارى پيروان آنها همه به منظور كسب رضاى الهى و اعلاى كلمه ى توحيد و ريشهكن كردن جهل و ستم و شرك بوده كه سرچشمهاى جز حب و دوستى خداوند و نفرت از طاغوت و شيطان نداشته است. از همين رو مكتب اسلام به تولّا و تبرّا اهميت فراوانى داده و آن را ملاك فضيلت و رستگارى مؤمنان به شمار آورده است. رسول خدا (ص) ميفرمايد :
«اوثق عرى الايمان الحب فى الله و البغض فى الله و التوالى لاولياءالله و التبرى من اعداءالله.» 1
محكمترين حلقههاى ايمان، دوستى در راه خدا و دشمنى در راه اوست، همچنين دوستى با دوستان خدا و بيزارى از دشمنان خداست.