فصل یکم: کليـات

 هدف از نوشتار حاضر بررسي ديدگاه شيعه اماميه و دو فرقه كلامي اهل سنت يعني اشاعره و معتزله درباره عصمت انبيا‌ و أئمه(علیهم السلام)، از منظر زمان عصمت و هم‌چنين عصمت آنان در دريافت و تبليغ و تبيين وحي و در امور فردي و اجتماعي و در اعتقادات است.
نوشتار حاضر درصدد است تا به این سؤال اصلي پاسخ دهد که عصمت از نظر شيعه و اهل سنت چه جايگاهي دارد؟ و به تبع آن به چند سؤال فرعي زیر كه از آن منشعب می‌‌شود، پاسخ دهد:
ـ حقيقت عصمت از ديدگاه شيعه و اهل سنت (اشاعره و معتزله) چيست؟
ـ آيا ممكن است كسي در عمرش مرتكب معصيت نشود و از گناه، معصوم باشد؟
ـ بر فرض امكان، عصمت اختياري است يا جبري؟
ـ آيا عصمت موهبت الهي است يا اكتسابي؟
ـ منشأ و علت عصمت از ديدگاه شيعه و اهل سنت (اشاعره و معتزله) چيست؟
ـ آيا ريشة عصمت در اديان گذشته هم وجود دارد يا اين آموزه فقط اختصاص به اسلام دارد؟
ـ دايرة شمولي عصمت از ديدگاه شيعه و اهل سنت تا كجاست؛ آيا اختصاص به پيامبران و أئمه دارد يا افراد ديگر نيز می‌توانند به اين مقام برسند؟
ـ آيا انبيا و اولياي الهي از دوران طفوليت و پيش از رسيدن به مقام بعثت و امامت نيز معصوم هستند و يا فقط بعد از بعثت و امامت معصوم هستند؟
ـ آيا از ديدگاه شيعه و اهل سنت عصمت اختصاص به تبليغ و ابلاغ وحي و تفسير و تبيين آن دارد يا پيامبر و امام بايد در گفتار، كردار، امور عادي زندگي و در اعتقادات نيز معصوم باشند؟
ـ نبي و امام فقط از گناه معصوم هستند يا از سهو و خطا نيز بايد مصون باشند؟
امّا در اهميت اين بحث، همين كافى است كه بدانيم بدون اثبات عصمت انبيا و أئمه(علیهم السلام)، در سلسله عقايد دينى گسستى پيدا مى‏شود كه قابل پيوند نيست؛ زيرا اگر پيامبران و أئمه را دست‏خوش لغزش، خطا و عصيان بدانيم، ديگر نه به كتاب‌های آسمانى اعتمادى هست، نه به رشته اتصال بين خالق و مخلوق، و نه گفتار و كردار آنان مى‏تواند مايه هدايت‏ شود. احتمال خطا و گناه ـ هر چند ضعيف باشد ـ ويرانگر است، چه رسد به تحقق آن و علم بدان. در چنين صورتى هدف آفرينش محقق نشده و بشر ره به جايى نخواهد برد.
بنابراين، براى اعتماد به کتاب‌های آسماني و تعاليم پيامبران و أئمه(علیهم السلام) و اتصال بين خالق و مخلوق، نياز به واسطه‌‏هايى مطمئن داريم كه در معرض عصيان و خطا نباشند و از اين‏جاست كه اهميت ‏و ضرورت بحث عصمت روشن می‌شود.
از طرف ديگر تا آنجا كه نويسنده تحقيق و بررسي نموده است، علاوه بر آنكه بحث عصمت در لابه‌لای كتاب‌های كلامي و تفسيري بحث و بررسي شده است و كتاب‌هاي مستقلّي نيز در اين زمينه نوشته شده و مقالات متعددي به چاپ رسيده است، در عين حال جاي بحث‌هاي بيشتري از زواياي گوناگون وجود دارد.
به همین دلیل اين پژوهش بر آن است تا موضوع را از ديدگاه شيعه و اهل سنت در قالب بيان شيوا و ساده، اما تا جای ممکن جامع و كامل با طرح و تنظيم خاص بررسي نموده و در اختيار علاقه‌مندان قرار دهد.
از آنجايي كه اثبات حقانيت مكتب اسلام به ویژه مذهب شيعه مبتني بر اثبات عصمت انبيا و أئمه(علیهم السلام) است، هدف از اين تحقيق نيز روشن نمودن همين عصمت است تا بتواند كساني را كه در اين حيرت‌كده به دنبال آيين نجات‌بخش و سعادت‌آفرين سر گردانند، به صراط مستقيم هدايت نموده، با اسلام ناب محمدي آشنا و اين تخيل را كه شيعه مشرك و كافر و واجب‌القتل است از اذهان بسياري از ناآگاهان به مذهب شيعه و پيشوايان آنان، پاك كند.([9])
پـاورقی هـا: -----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[9]) 38 نفر از علماي عربستان سعودي فتوا داده‌اند كه شیعيان عراق واجب القتل‌اند. اگر شيعه واجب‌القتل باشد فرقي بين شيعه عراقي و غير عراقي وجود ندارد. (اقتباس از بيانات آيهًْ الله مكارم شيرازي ضمن درس خارج فقه سال 1385).