مسافر

2. در روایتی دیگر، زراره و محمد بن مسلم می‌گویند: از امام باقر علیه السلام پرسیدیم: نظر شما در مورد نماز مسافر چیست؟ امام فرمود: خداوند بلندمرتبه می‌فرماید: «وَاِذا ضَرَبْتُمْ فِی الاَْرْضِ فَلَیسَ عَلَیكُمْ جُناحٌ اَنْ تَقْصُرُوا مِنَ الصَّلوةِ»؛ (5)
«هنگامی كه سفر می‌كنید، گناهی بر شما نیست كه نماز خود را كوتاه كنید..» پس تقصیر در سفر واجب شده است، همانند وجوب تمام خواندن آن در «حَضَر.»
به امام عرض كردیم: خداوند فقط فرموده بر شما «جناحی» نیست و نفرموده «افعلوا» [كه ظهور در وجوب داشته باشد] ، پس چگونه [از این آیه فهمیده می‌شود كه] واجب گردانیده است؟ امام فرمود: آیا خداوند بلند مرتبه در [مورد] صفا و مروه نفرموده است: «فَمَنْ حَجَّ الْبَیتَ اَوِ اعْتَمَرَ فَلا جُناحَ عَلَیهِ اَنْ یطَّوَّفَ بِهِما»؛ (6) «كسانی كه حج خانه خدا و یا عمره انجام می‌دهند، مانعی نیست كه بر آن دو طواف كنند». آیا نمی‌بینید طواف آن دو واجب شده است؟ چون خداوند در كتاب خود آورده و پیامبر او صلی الله علیه و آله نیز بدان عمل كرده است. تقصیر در سفر نیز همین گونه است كه پیامبر صلی الله علیه و آله بدان عمل كرده است و پروردگار تعالی نیز آن را در كتابش آورده است. (7)
امام خمینی رحمه الله درباره دلایل وجود اجتهاد در عصر معصومان علیهم السلام می‌نویسند: «از جمله آن دلایل، روایاتی است كه به چگونگی حكم شرعی از كتاب خدا اشاره می‌كند و به عنوان نمونه، می‌توان به روایت زراره اشاره نمود كه چگونگی آموزش به زراره در راستای استنباط حكم شرعی از قرآن را بیان می‌كند..» (8)
ج. دستور به فتوا دادن
گام مهم دیگری كه امام باقر علیه السلام در راستای تحكیم بنیادهای اجتهاد برداشتند، این بود كه به شاگردان برجسته خود كه از آشنایی كامل به اصول و مبادی فقه و اجتهاد در آن برخوردار بودند، دستور به فتوا دادن فرمودند تا بدین وسیله، راه اجتهاد در فقه، هر چه بیشتر برای شیعه هموار گردد و از سویی، بستری مناسب برای مرجعیت یاران فقیه خود و نیز رجوع مردم كه گاه دست رسی به امام ندارند، فراهم شود. از جمله افرادی كه مستقیما از سوی امام باقر علیه السلام بر فتوا دادن برای مردم مأموریت یافت، «ابان بن تغلب» می‌باشد. امام باقر علیه السلام آشكارا به او فرمود: «در مسجد مدینه بنشین و برای مردم فتوا صادر كن. همانا كه من دوست دارم بین شیعیانم مانند تو ببینم..» (9)