اباجعفر علیه السلام فرمود: وای بر تو! خیال میكنی كجا هستی و پیش روی چه كسی نشسته ای؟ تو در مقابل كسی نشستهای كه خداوند در مورد آنان فرموده: «فی بیوتٍ أذِنَ اللّه ُ اَنْ تُرْفَعَ ویذكَرَ فیهَا اسْمُهُ یسَبِّحُ لَهُ فیها بِالْغُدُوِّ وَالاَْصالِ رِجالٌ لاتُلْهیهِمْ تِجارةٌ وَلابَیعٌ عَنْ ذِكْرِ اللّه ِ وَاِقامِ الصَّلوةِ وَایتاءِ الزَّكوةِ (15) ». قتاده گفت: به خدا سوگند! راست گفتی، فدایت شوم! آن خانهها از سنگ و گل نیست [و همان است كه خود فرمودید] . اكنون بفرمایید حكم پنیر چیست؟ امام باقر علیه السلام لبخندی زد و فرمود: سؤالت فقط همین بود؟ پاسخ داد: همه را اكنون فراموش كردهام. امام فرمود: اشكالی ندارد. (16)
جایگاه خردورزی دینی از نگاه امام باقر علیه السلام
امام باقر علیه السلام جایگاه ویژهای برای فقه و تعمیق در آن و به اصطلاح تفقه در دین قائل بودند و فقیه در دین را شخصیتی ممتاز و برجسته معرفی میكردند و میفرمودند: «مُتَفَقِّهٌ فِی الدّینِ اَشَدُّ عَلَی الشَّیطانِ مِنْ عِبادَةِ أَلْفَ عابِدٍ؛ (17) وجود یك فقیه در دین برای شیطان از عبادت هزار عابد سختتر است..»
ایشان ضمن تشویق و ترغیب دیگران به تفقه در دین میفرمودند: «تفَقّهُوا فِی الْحَلالِ وَالْحَرامِ وَ اِلاّ فَاَنْتُمْ اَعْرابٌ؛ (18) در حلال و حرام تفقه كنید تا از «اعراب» [بادیه نشین] نباشید..»
همچنان كه خداوند متعال درباره نادانی و جهل اعراب بادیه نشینی كه به سختی اسلام را میپذیرفتند، فرمود: «اَلاَْعْرابُ اَشَدُّ كُفْرا ونِفاقا»؛ (19) «اعراب [بادیه نشین] كفر و دورویی شان بیشتر است..» اگر چه روایت فوق به طور مستقیم دلالت بر اجتهاد ندارد، اما میتوان گفت كه به گونهای تلویحی به ترغیب و تشویق مردم نسبت به آن میپردازد. از این رو، امام باقر علیه السلام نسبتا در این زمینه به اصحاب و نزدیكان خود سخت گیر به نظر میرسیدند و گاه با تهدید زمینههای تحریك آنان را برای دنبال كردن این سنت فراهم میآوردند و میفرمودند: «اگر جوانی از جوانان شیعه را نزد من آورند كه دنبال تفقه در دین نباشد، او را تنبیه خواهم كرد..» (20) كه از این مطلب به خوبی حساسیت و اهمیت موضوع فهمیده میشود.
خردورزی
15:12 - 1394/05/14