جاده ابریشم

در دوران دودمانهای تانگ و سونگ، مسلمانان تازی و فارسی از طریق «جاده ابریشم» زمینی نیز در مناطق شمال غربی چین به فعالیت بازرگانی پرداختند و در همان جا ساكن شدند. شهر چانگ ان (شی ان امروز) پایتخت قدیم چین در زمان تانگ، مركز تجمع خارجیان از جمله مسلمانان تازی و فارس بود. خارجیان در آن زمان «فروشگاههای خارجی» در چانگ ان دایر كرده بودند كه در این میان می‌توان به «مغازه‌های فارسی» اشاره كرد. سین كیانگ منطقه مهمی در مسیر راه «جاده ابریشم» و نخستین ایستگاه ورود تجار مسلمان و فرستاده‌های مخصوص كشورهای تازی و فارس به چین بود كه در دوران تانگ برای رفتن به چانگ ان و در دوران سونگ برای رفتن به كای فونگ (پایتخت سونگ) باید از آن عبور می‌كردند. از نظر تاریخی، نفوذ فرهنگ اسلامی ایران در منطقه سین كیانگ زیادتر از سایر مناطق مسلمان نشین چین است.
از سال 1219م، نیروهای مغول سه بار به مناطق غربی لشكر كشی كرده و بر دو قاره آسیا و اروپا مسلط شدند. این لشكر كشی مدت 41سال طول كشید.
از این‌رو، تعداد زیادی از مسلمانان عرب، فارس و آسیای میانه كه شامل افراد نظامی، كارگران ماهر، تجار و شخصیتهای طبقه بالای مسلمانان می‌شدند، به چین مهاجرت كردند. پس از تأسیس دودمان یوان، مسلمانان مهاجر در سراسر چین به طور پراكنده زندگی كردند و اعتقادات دینی خود را نیز گسترش دادند. و این گونه، فرهنگ اسلامی به طور وسیع در كشور چین رواج یافت و تأثیر عمیقی در جامعه مسلمانان آنجا بر جای نهاد.
تأثیر تاریخی فرهنگ اسلامی ایران را می‌توان به شرح ذیل خلاصه نمود:
1. تأثیر در ملیتهای مسلمان چین
در میان ده اقلیت ملی چین كه به اسلام اعتقاد دارند، ملیت تاجیك تنها ملتی است كه به مكتب شیعه اسماعیلیه ایران معتقد است. آنها بیشتر در ناحیه شرق فلات پامیر سین كیانگ و روستاهای شهرستانهای شاچه، یه چنگ، زپو، پی شان در جنوب سین كیانگ زندگی می‌كنند و جمعیت آنان بالغ بر 41 هزار نفر و زبان آنها شاخه‌ای از زبان پامیری و از خانواده زبانهای ایرانی است. ملت تاجیك در حدود قرن دهم میلادی به دین اسلام گروید و از اواخر قرن شانزدهم تا اوایل قرن هفدهم به مكتب شیعه اسماعیلیه گرایش پیدا كرد. شایع است كه در اواخر دوران مینگ تا اوایل دوران چینگ آقای سید سورو برای تبلیغ تعلیمات مكتب اسماعیلیه از ایران به ناحیه پامیر آمد و برخی نیز می‌گویند تعلیمات اسماعیلیه توسط شاه طالب ایرانی یا عبد الولی خان ایرانی وارد ملت تاجیك شد. پیروان تاجیك اسماعیلیه، رهبر مذهبی خود را «ایزد» می‌خوانند كه از موقعیت اجتماعی خاص در بین ملیت تاجیك بر خوردار است. هر ایزد قلمروی نفوذی دارد و توسط خلیفه و وكیل خود امور اداری و مذهبی پیروان خویش را مدیریت می‌كند.