تاریخ

در تاریخ آموزش اسلامی نژاد هوی چین، زبان فارسی از موقعیت مهم تاریخی بر خوردار بوده است. در قرن 16 میلادی، روحانی مسلمان در مسجد از فرزندان مسلمانان برای آموختن دانش مذهبی از جمله تعلیمات و احكام اسلامی ثبت نام می‌كرد تا آنان را آموزش دهد و اشخاص مستعد را تربیت كند.
در چنین شرایطی، آموزش مسجدی در جامعه نژاد هوی بوجود آمد. آموزش مسجدی، آموزش مذهبی خاصی در تاریخ آموزش اسلامی نژاد هوی بود كه نفوذ و رواج بسیاری داشت و هم اكنون نیز همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد. دانشجویان در سطح دانشگاه باید از آموزش مسجدی، دستور زبان، علم معانی و بیان و ادبیات زبان عربی و زبان فارسی، احكام و تعلیمات مذهبی اسلامی، تفسیر قرآن و حدیث را بیاموزند.
ضمن اینكه كتابهای درسی سنتی شامل 13 عنوان است كه در این میان زبان فارسی و كتابهای فارسی سهم مهمی دارند.
از این امر می‌توان حدود تأثیر فرهنگ اسلامی ایران را در آموزش مسجدی چین دریافت.
زبان مسجد، نوعی زبان مخصوص در آموزش مسجدی مسلمانان چین است كه با واژه‌ها و كلمات چینی، كلمات عربی و فارسی بر اساس دستور زبان چینی جمله سازی می‌شود. زبان مسجد بیشتر در وعظ مساجد و نوشتن نامه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. از اینرو، تعداد زیادی از این واژه‌ها در زبان روزمره مسلمانان چین مرسوم بوده و در حال حاضر نیز این زبان همچنان در میان مسلمانان نژادهای هوی، دونگ شیانگ، بائوان و سالار مورد استفاده قرار می‌گیرد. واژه‌های زبان مسجدی متشكل از سه زبان: عربی، فارسی و چینی است و زبان فارسی یكی از بخشهای اصلی تشكیل دهنده آن است؛ چراكه مسلمانان هوی در دوران سلسله‌های سونگ و یوان بیش از هر چیز قرآن، كتابهای مقدس و آثار ادبی فارسی را می‌خواندند.
به عنوان مثال، واژه‌های مذهبی و فرهنگی زبان فارسی نظیر: نماز بامداد، نماز پیشین، نماز خفتن، نماز دیگر، نماز شام، یك شنبه، دو شنبه، سه شنبه، چهار شنبه، پنج شنبه، جمعه، شنبه، روزه، قربان، معلم، الله، پیغمبر، روح، آسمان، دوست، بنده، مزار، هدیه،بیمار و خوشبخت، همچنان مورد استفاده است. این پدیده در هر جایی كه مسلمانان چین به طور متمركز ساكن هستند، دیده می‌شود، و حتی پیرمردان و پیرزنان بی سواد نیز می‌توانند چند واژه زبان فارسی را بگویند. این امر نیز خود بیانگر نفوذ عمیق فرهنگ اسلامی ایران در آموزش و فرهنگ مسلمانان چین است.