علم الهی

خداوند متعال، امور را بر اساس حکمت پیش می‌برد. حکمت‌های مختلف، باعث می‌شود، تدابیر الهی در موضوعات مختلف، متفاوت باشند.

مناظره امام رضا علیه‌السلام با عمران صابی نکات دقیق عقلی فراوانی دارد و مطالعه آن برای علاقه‌مندان به فلسفه اسلامی، جذابیت دوچندان خواهد داشت. در این مناظره، ثامن‌الحجج علیه‌السلام به‌شکل جالب توجه و با بیان زمان خویش، به علم حضوری خداوند به خویش و تمام مخلوقات اشاره می‌کنند.

مجازات اخروى مقتضاى عدل الهى و پاى‌‏بندى او به وعده‏ هاست و تخلف از آن ها امکان پذیر نیست.

- پذیرش درخواست پیامبر، استجابت دعا در آخرین آیه از سوره بقره است.

انسان‌ها به خاطر محدودیت‌هایی که دارند نمی‌توانند به همه حکمت‌های الهی پی ببرند.

پرسش خداوند متعال از انسان به خاطرجهل ایشان به اعمال ما نیست، بلکه به خاطر اتمام حجت و اقرار است و اینکه انسان در جهنم نگوید به من ظلم شده است.

یکی از شبهات قدیمی در مورد علم الهی، رابطه علم پیشین الهی - علم خدا به تمام وقایع آینده هستی و انسان، قبل از اینکه آنها را بیافریند- و اختیار انسان است. که اگر خدا از ازل همه چیز را می داند پس اختیار انسان چه می شود؟

در پاسخ این سوال گفته می شود: درست است که خداوند  قبل از خلقت انسان به آینده وعاقبت او علم دارد، ولی متعلق علم الهی افعال از رویِ اختیار انسان است، یعنی خدا می داند که انسان با اختیار خود چه مسیری را طی میکند؟ بهشت یا جهنم؟ و این علم تأثیری در به وقوع پیوستن آن کار ندارد، و در یک جمله:
خداوند از قبل سرنوشت انسان را ننوشته، بلکه سرنوشتی که انسان با اختیار خود برای خود می نویسد را می داند.

غرض از امتحان الهى اگاهی خدا از حال انسان نیست، بلکه براى این است که انسان بتواند قابلیت‌هاى خود را به فعلیت رسانده و نقاط ضعفش را اصلاح و نقاط قوتش را تقویت کند.

فهم و برداشت خرد عموم جامعه تنها یک سمت به سوی کعبه به رسمیت می شناسد هرچند که از زمان های قدیم چند سمت و مسیر برای رسیدن به کعبه مطرح بوده، اما خرد عمومی مسیر های انحرافی را اصلا لحاظ نمی کند و تنها نزدیکترین مسیر مستقیم را لحاظ می کند.

امتحانات الهی استعداد انسان را شکوفا می‌کند.

انسان در تمام‌ مسیر زندگی باید درک کند او ذاتاً فقیر است و حقیقت بی‌نیاز، تنها خداست و از حکمت‌های دعا درمان حالت بی‌نیازی انسان است که او را به ورطه طغیان می‌کشاند.

فایده دعا توجه به خداوند متعال است که برای انسان بسیار ضروری است، نه این‌که خداوند به آن علم پیدا کند.