بر اساس آیات قرآن و روایات متعدد، خداوند در هر برهه‌ای از تاریخ، یک خلیفه روی زمین قرار داده است. این خلیفه نماینده خدا و واسطه میان بندگان و خداوند است. فقط پیامبران و جانشینان آنها هستند که خلیفه خدا روی زمین هستند. یکی از ابعاد وجودی خلیفه خدا آن است واسطه فیض و رساندن رزق و روزی به تمام آفریده‌هاست. بر این اساس او باید نسبت به تمام آفریده‌ها احاطه علمی داشته باشد و از اوضاع آنها با خبر باشد و گرنه خلیفه بودن و جانشین بودن از سوی خدا زیر سوال می‌رود. هر کسی و هر موجودی در هر کجای این عالم محتاج رسیدگی و هدایت است که خلیفه خدا این وظیفه را برعهده دارد. از این رو لازم است که بر زمان و مکان احاطه و اشراف داشته باشد.
بنابراین واژه «صاحب» اشاره به این مقام و منزلت خلیفه خدا دارد. وقتی می‌گوییم صاحب الزمان یعنی زمان برای او بی معناست. او به اذن خدا از گذشته و حال و آینده با خبر است. او صاحب المکان نیز می‌باشد یعنی او به اذن خدا می‌تواند بدون طی کردن مسیرهای زمینی یا هوایی، به هر نقطه از عالم که بخواهد منتقل شود که در اصطلاح به آن «طی الارض» می‌گویند.
صاحب در این اصطلاح به این معنا نیست که ائمه (علیهم السلام) مالک انسانها هستند. هر چند بر اساس آیه «النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[1] معتقدیم آنها نسبت به تمام انسانها اولویت دارند. یعنی در هر چیزی آنها بر ما مقدم هستند و هر دستوری که دهند لازم الاجراء است و کسی نباید با آنان مخالفت کند. با این وجود آنان انسانها را برده و بنده خود نمی‌دانستند بلکه توصیه می‌کردند که همه بنده خدا باشیم. امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند: «لَا تَكُنْ عَبْدَ غَيْرِكَ وَ قَدْ جَعَلَكَ اللَّهُ حُرّاً»[2] یعنی برده ديگرى مباش كه خدا تو را آزاد آفريد. با این وجود خدمت به پیامبر و اهل بیت ایشان افتخاری است که نصیب هر کسی نمی‌شود.
سلام. ممنون از سوال شما.
بر اساس آیات قرآن و روایات متعدد، خداوند در هر برهه‌ای از تاریخ، یک خلیفه روی زمین قرار داده است. این خلیفه نماینده خدا و واسطه میان بندگان و خداوند است. فقط پیامبران و جانشینان آنها هستند که خلیفه خدا روی زمین هستند. یکی از ابعاد وجودی خلیفه خدا آن است واسطه فیض و رساندن رزق و روزی به تمام آفریده‌هاست. بر این اساس او باید نسبت به تمام آفریده‌ها احاطه علمی داشته باشد و از اوضاع آنها با خبر باشد و گرنه خلیفه بودن و جانشین بودن از سوی خدا زیر سوال می‌رود. هر کسی و هر موجودی در هر کجای این عالم محتاج رسیدگی و هدایت است که خلیفه خدا این وظیفه را برعهده دارد. از این رو لازم است که بر زمان و مکان احاطه و اشراف داشته باشد.
بنابراین واژه «صاحب» اشاره به این مقام و منزلت خلیفه خدا دارد. وقتی می‌گوییم صاحب الزمان یعنی زمان برای او بی معناست. او به اذن خدا از گذشته و حال و آینده با خبر است. او صاحب المکان نیز می‌باشد یعنی او به اذن خدا می‌تواند بدون طی کردن مسیرهای زمینی یا هوایی، به هر نقطه از عالم که بخواهد منتقل شود که در اصطلاح به آن «طی الارض» می‌گویند.
صاحب در این اصطلاح به این معنا نیست که ائمه (علیهم السلام) مالک انسانها هستند. هر چند بر اساس آیه «النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[1] معتقدیم آنها نسبت به تمام انسانها اولویت دارند. یعنی در هر چیزی آنها بر ما مقدم هستند و هر دستوری که دهند لازم الاجراء است و کسی نباید با آنان مخالفت کند. با این وجود آنان انسانها را برده و بنده خود نمی‌دانستند بلکه توصیه می‌کردند که همه بنده خدا باشیم. امیرالمومنین (علیه السلام) فرمودند: «لَا تَكُنْ عَبْدَ غَيْرِكَ وَ قَدْ جَعَلَكَ اللَّهُ حُرّاً»[2] یعنی برده ديگرى مباش كه خدا تو را آزاد آفريد. با این وجود خدمت به پیامبر و اهل بیت ایشان افتخاری است که نصیب هر کسی نمی‌شود.
پی‌نوشت:
[1]. احزاب/6.
[2]. نهج البلاغة، نامه 31.