تفسیر آیه 55 سوره مائده

با سلام و احترام

برای دست بابی به جواب صحیح در این خصوص توجه به چند نکته حائز اهمیت است.

نکته اول: در اینکه این روایت در خصوص یک نفر خاص (امام علی علیه السلام) می باشد روایات متعدد و متواتری در منابع تشیع و اهل سنت وجود دارد که ثابت می نماید این آیه شریف در شأن و منزلت امام علیه السلام نازل شده است. در واقع تمام تفاسیر شیعه بر این مطلب اتفاق نظر دارند. در میان اهل سنت نیز تقریباً چنین است. قاضی ایجی در کتاب مواقف تصریح کرده است که مفسّران بر نزول این آیه در‌ شأن علی(علیه السلام) اجماع دارند[1] جرجانی در شرح مواقف[2]، سعدالدین تفتازانی در شرح مقاصد[3] و قوشچی در شرح تجرید[4] نیز بر این اجماع اعتراف دارند.

نکته دوم:  در زبان و ادبيات عرب مشهور است كه به عنوان تعظيم از مفرد به لفظ جمع تعبير مى ‏شود، البته موارد مشابه این شیوه بیانی را می توان در زبان فارسی نیز مشاهد کرد زمانی که برای احترام به شخصی از لفظ «شما» استفاده می نماییم.[5] صاحب تفسیر مجمع البیان در این خصوص نیز می نویسد: لكن بايد توجه داشت كه اهل لغت گاهى از لفظ جمع، اراده مفرد مى‏كنند و اين كار را بمنظور تعظيم و تجليل انجام مى‏دهند. اين مطلب بقدرى مشهور است كه نيازى به استدلال ندارد.[6]

نکته سوم: استفاده لفظ جمع  و اراده مفرد تنها مختص به این مورد نبوده است بلکه با تأمل و پژوهش در آیات الهی متوجه می شویم که در آیات دیگر نیز این اسلوب بیانی رعایت و استفاده شده است:  از جمله در آيه مباهله مى‏بينيم كه كلمه" نسائنا" به صورت جمع آمده در صورتى كه منظور از آن طبق شان نزولهاى متعددى كه وارد شده فاطمه زهرا ع است، و همچنين" انفسنا" جمع است در صورتى كه از مردان غير از پيغمبر كسى جز على ع در آن جريان نبود[7]

[1]. شرح المواقف، 405
[2]. همان
[3]. شرح المقاصد، ج ۵، ص۲۰۷.
[4]. شرح تجرید، قوشچی، ص۳۶۸.
[5].ترجمه جوامع الجامع، ج‏2، ص91.
[6]. ترجمه مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏7، ص89.
[7]. تفسير نمونه، ج‏4، ص: 427