سوال اعتقادی: میگویند این خمس ها صرف نیازمندان نمی شود و ...

با عرض سلام و ادب خدمت شما

خمسی که در مالِ ماست، به حکم خداوند که جان و مالِ ما از اوست، متعلق به امام و سادات است. (یعنی نصف آن سهم امام و نصف دیگرش سهم سادات است). به عبارت دیگر خُمس مالِ انسان نیست؛ بلکه امانتی است که انسان باید آن را از مالش جدا کند، تا مصرفِ ما بقی آن بر او حلال شود. 

در زمانِ غیبت که امام در بین مردم ظاهر نیستند، وظیفه ما آن است که سهم امام و سهم سادات را به دست نماینده شرعی امام؛ یعنی مرجع تقلیدِ جامع الشرایط برسانیم. به عبارتی ما باید این دِین و امانت را به وکیل عامِ امام (مرجع تقلید) برسانیم، پس‌از رد این امانت، دیگر چیزی بر عُهده ما نیست و مسئولیت شرعی مصرف صحیح خمس به گردنِ مرجع تقلید و وُکلایش می‌باشد. حال اگر آنها نیز به وظیفه‌شان عمل کردند، که در غالبِ موارد این‌گونه است، آنها هم در محضر خداوند و امام مسئولیتی ندارند؛ اما اگر ایشان خدایی نکرده دُچار کوتاهی شدند، چیزی بر عهده ما نیست؛ زیرا ما به وظیفه خودمان در قبال امام عمل کردیم و مالِ امانت را از گردنِ خود خارج نموده‌ایم و آنها باید در قیامت در پیشگاه خداوند و امام معصوم پاسخ‌گوی عملکرد خود باشند.

شما فرض کنید به شخصی بدهکار هستید و او به شما گفته بدهی را به دست فلان وکیلش برسانید و شما هم این کار را انجام داده و مال قرضی را به دست وکیل آن شخص برسانید. در چنین حالتی اگر وکیل او مال را آنگونه که موکلش دستور داده، مصرف نکند، دیگر چیزی بر عهده شما نیست؛ چون شما بر اساس حرف آن شخص، بدهی را به کسی که او دستور داده بود پرداخت کرده و در وظیفه خود کوتاهی ننموده‌اید.

تا اینجا بر فرض آنکه وکلای امام به وظیفه خود عمل نکنند، جلو رفته و گفتیم در چنین فرضی هم وظیفه ما این است تا سهم امام را به دست وکیل ایشان برسانیم؛ اما واقعیت آن است که در غالب موارد این‌گونه نبوده و سهم امام در جایگاه خود مصرف می‌شود. برای فهم بهتر موضوع باید چند نکته را در نظر بگیرید:

1. در حالِ حاضر اکثر مردم اهل خمس دادن نیستند و تنها تعداد کمی از آنها به این واجب الهی عمل می‌کنند. از همان تعداد اندک هم بخش زیادی یا فقیرند یا در پایان برخی از سال‌های خمسی خود، مشمول خمس نمی‌شوند و از میانِ کسانی که خمس پرداخت می‌کنند، بخش قابل توجهی از قشر متوسط جامعه هستند که مبلغ خمس سالیانه آنها، میزان چشمگیری نیست.

2. مصارف خمس تنها به فقرا تعلق نمی‌گیرد. نصف خمس که سهم امام است، غالباً در راه ترویج دین استفاده می‌شود. 
در حالِ حاضر ساخت حوزه‌های علمیه، برخی مساجد، حسینیه‌ها، پرداخت حق‌القدم و حق‌الزحمه بخش عظیمی از مبلغین دینی در فضای مجازی و حقیقی، احیای مجالس اهل‌بیت علیهم‌السلام و ... از سهم امام پرداخت می‌شود.

3. برخی از اماکنی که منفعت عامه دارند؛ مانند بعضی از بیمارستان‌ها و ... با همین خمس ساخته می‌شوند.

4. در حالِ حاضر فقرا و نیازمندان جامعه و مشکلاتی که درگیر آن هستند، در حدی است که دولت هم با بودجه‌های کلان و یارانه‌ اختصاصی که به آنها پرداخت می‌کند، نتوانسته از عهده آن برآمده و آن را ریشه کن کند. با مبلغ ناچیز خمس، نمی‌توان توقع داشت که مشکلاتِ فقرا را به‌صورتی که در جامعه محسوس باشد برطرف نمود.

در پایان باید این را هم بدانید که خدای متعال و اهل‌بیت علیهم‌السلام به مال ما نیازی ندارند؛ بلکه این ما هستیم که به آنها نیازمندیم تا با پرداخت خمسِ مالِ خود، مورد عنایت و توجه آنها قرار بگیریم.

به فرموده قرآن، خمس مایه تطهیر قلب انسان و دعای پیامبر است. خداوند در قرآن می‌فرماید: «خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِمْ بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ ۖ إِنَّ صَلَاتَكَ سَكَنٌ لَهُمْ»؛ «از اموال آنها صدقه‌ای (واجب یا مستحب) بگیر، تا بوسیله آن، آنها را پاک ساخته و پرورش دهی! و (به هنگام گرفتن آن،) در حق آنها دعا کن؛ که دعای تو، مایه آرامش آنهاست». [توبه: 103]

على بن محمد كاشانى نقل می‌کند: يكى از دوستانم به من گفت: مال بسيارى براى امام رضا علیه‌السلام بردم؛ اما با کمال تعجب دیدم آن حضرت از دريافت آن شاد نشد، ناراحت شده و با خودم گفتم، اين همه پول براى ایشان آوردم ولی آن حضرت شاد نشد.

ناگهان آن حضرت فرمود: اى غلام يک طشت با آب براى من بياور، سپس روى صندلی نشسته و به غلام گفت: آب‌ بريز. [غلام آب می‌ریخت] ولی از میان انگشتان امام طلا ميان طشت قرار می‌گرفت، آنگاه امام رو به من كرده و فرمود: كسى كه چنين است اعتنائى به پولى كه تو آوردى ندارد. [کافی، اسلامیه، ج1، ص491]

شما به وظیفه خود در خمس عمل کنید و به حرف شیاطین جنی و انسی هم توجهی نکنید. اینها در آخرت هیچ‌کدام به جای شما پاسخ‌گوی سوال خداوند نبوده و نمی‌توانند در برابر آن دفاعی از جانب شما داشته باشند و نسبت به آنچه برای شما نقل می‌کنند نیز، هیچ اطلاع و علم قطعی ندارند.