شب اول قبر

با سلام و احترام
امیرمؤمنان می فرماید: «وقتی تشییع کنندگان و مصیبت دیدگان بازگشتند، مرده را در قبر می نشانند و مورد سؤال قرار می دهند.»[1] در تلقین میت نیز گفته می شود: «بدان که سؤال نکیر و منکر در قبر، حق است.»
امام سجاد می فرماید: «تصور کن که شب اول قبر است و تو را در این خانه جدید، تنها گذاشته اند. دو فرشته نکیر و منکر سراغت آمده اند تا از تو سؤال کنند...».[2]
با توجه به این روایات شب اول قبر بعد ازدفن می باشد و تا زمانی که دفن نشده فشار قبر و سوال و جواب ندارد و این پاسخ در استفتائات مراجع نیز آمده است: سؤال:آیا منظور از شب اول قبر ، همان شب دفن میت است یا شبی که روح از بدن جدا می شود؟ پاسخ:منظور اولین شب بعد از دفن است و فشار قبر و سوال و جواب نیز از زمان دفن آغاز می شود.[3]
در روایات دیگری مفهوم قبر بر عالم برزخ منطبق می باشد نه قبر خاکی برای نمونه در روايتي از امام صادق ـ عليه السّلام ـ پرسيدند: برزخ چيست آن حضرت فرمود: قبر از هنگام مرگ آدمي است تا روزي كه قيامت مي شود[4].
پس مراد از قبر در بعضي روايات اين گودال خاكي كه بدن ميت در آن جا مي گيرد نيست بلكه مراد باطن همين قبر است كه همان عالم برزخ است. از آنجايي كه قبر خاكي جايگاه و محل استقرار بدن جسماني است و عالم برزخ نيز جايگاه استقرار روح انسان است به عالم برزخ عالم قبر نيز گفته مي شود[5].
در تایید این نظر می توان به روایاتی که در مورد کسانی که قبر ندارند، وارد شده اشاره کرد؛«یونس بن عمارمی گوید: از امام صادق(ع) راجع به شخصی که به‌دار آویخته شده سؤال کردم که آیا او را هم عذاب قبر می‌دهند؟ حضرت فرمود: آری خداوند عزّ و جلّ به هوا امر می‌کند که او را در فشار خود بگیرد»[6]
با توجه به روایات مختلف و نظرات مراجع معظم تقلید می توان گفت شب اول قبر همان شبی است که میت دفن می شود،(هرچند شب بودن نیز موضوعیت ندارد، بلکه منظور بعد از دفن است) ولی در مورد کسانی که دفن نمی شوند و یا امکان دفن ندارند و اعمال و سوال و جواب بعد از مرگ انجام می شود.
پی نوشت:
[1] نهج البلاغه، خطبه ۸۳.
[2] بحار الانوار، ج ۷۵، ص ۱۴۳.
[3] https://b2n.ir/e26377
[4] نورالثقلين، ج 3، ص 554.
[5] معاد شناسي، ج 2، ص 194، 195.
[6] https://b2n.ir/b54006