شیوه عزاداری در عصر اهل بیت علیه السلام

سلام. ممنون از سوال شما.

چند نکته در این رابطه عرض میکنم:

الف- شیوه های عزاداری در طول سالها دستخوش تغییرات شده است. هر منطقه و هر آئین و فرهنگ، یک شیوه خاص برای عزاداری دارند. اما آنچه که مسلم است این است که گریه کردن یک شیوه مشترک عزاداری در میان تمام اقوام و ملل است. تا به حال شنیده نشده که در یک منطقه برای از دست دادن یکی از عزیزانشان، جشن و پایکوبی برگزار کنند. همین شیوه اشک و گریه نیز در اسلام مورد تایید قرار گرفته است. شیوه عزاداری به صورت گریه و ماتم برای اهل بیت (علیهم السلام) مخصوصا امام حسین (علیه السلام) در احادیث بسیار تاکید شده و برای آن ثوابهای متعدد ذکر شده است که مهمترین آن، پاک شدن تمام گناهان انسان است.

ب- گاهی شرایط زمانی اقتضاء میکند که عزاداری به شکل رسمی و آشکار برگزار نشود. مثل وقتی که انسان در مقابل دشمن خونخوار قرار گرفته و او نمیخواهد که هیچ عزاداری محقق شود و گرنه جان انسان در خطر می‌افتد. به این حالت، تقیه گفته می‌شود. عزاداری برای حضرت زهرا (سلام الله علیها) دقیقا به همین حالت بوده است. امیرالمومنین و امام حسن و امام حسین و سایر ائمه (علیهم السلام) در عزای دختر پیامبر بسیار ناراحت بودند اما به دلیل خفقان سیاسی و جو سنگینی که بر علیه اهل بیت بود، نمیتوانستند آزادانه غم خود را آشکار بیان کنند و عزاداری کنند.

ج- با این وجود نقلهایی وجود دارد که امیرالمومنین و دیگر ائمه در غم از دست دادن حضرت زهرا بسیار اندوهناک بوده‌اند و اگر فرصتی پیدا می‌شد این غم را آشکارا بیان می‌کردند:

امیرالمومنین (علیه السلام) پس از شهادت حضرت زهرا (علیها سلام) کاملا تنها شدند و خانه نشینی را اختیار کردند. غم و اندوه ایشان چنان زیاد بود که کسی نبود تا سنگ صبور امیرالمومنین باشد و ایشان به ناچار سر در چاه کرده و در آنجا درد و دل می‌کردند. همچنین این جمله را همیشه می‌گفتند: صبر می‌کنم در حالی که در چشمانم خار است و در گلوی استخوان. پس از دفن همسرشان این شعر را سرودند و خطاب به حضرت زهرا فرمودند: جان من با ناله‌هاى خود حبس شده. اى كاش جان من با ناله‌هايم خارج می‌شد. بعد از تو خيرى در زندگانى نخواهد بود، جز اين نيست كه از خوف طولانى شدن زندگيم می‌گريم.[1]

از سایر امامان نیز نقل‌هایی وارد شده که نشان از سختی این مصیبت دارد و همواره به فکر انتقام گرفتن از دشمنان حضرت زهرا (علیها سلام) بودند.[2]

د- در پایان این نکته بسیار مهم است که ما اگر حتی نتوانیم از لابلای متون تاریخی، متنی پیدا کنیم که ائمه برای مادرشان عزاداری می‌کردند، همچنان خود را پایبند به عزاداری در ایام فاطمیه می‌دانیم، زیرا قطعا ایشان با حالت رضایت از این دنیا رحلت نکردند و مهمترین شاهد بر مظلومیت ایشان، پنهان بودن قبر ایشان است. این نشان از اهمیت پیام حضرت زهرا برای نسل‌های بعدی است که با برپایی عزاداری برای ایشان، مردم هر چه بیشتر با حقوق اهل بیت آشنا می‌شوند.

پی نوشت:
[1]. الموسوعة الكبرى عن فاطمة الزهراء، ج‏1، ص:181.
[2]. فاطمة الزهراء بهجة قلب المصطفى(ص)، ص:780.