عبادت خدا

سلام. ممنون از سوال شما.

روایتی از امام حسین (علیه السلام) نقل شده که فرمود:«مَنْ عَبَدَ اللَّهَ حَقَّ عِبَادَتِهِ آتَاهُ اللَّهُ فَوْقَ أَمَانِيِّهِ وَ كِفَايَتِه‏،[1] هرکس خدا را چنان که حق عبادت اوست، عبادت کند خداوند، بیش از آرزوها و نیازش به او عطا می‌نماید.»

اما آیا می‌توان خدا را آنچنان که سزاوار و شایسته اوست، عبادت کرد؟

بر اساس برخی دیگر از روایات، پاسخ منفی است. امام کاظم (علیه السلام) به بعضی از فرزندان خود چنین توصیه کردند:«يَا بُنَيَّ عَلَيْكَ بِالْجِدِّ لَا تُخْرِجَنَّ نَفْسَكَ مِنَ حَدِّ التَّقْصِيرِ فِي عِبَادَةِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ طَاعَتِهِ فَإِنَّ اللَّهَ لَا يُعْبَدُ حَقَّ عِبَادَتِهِ،[2] پسر جانم! همواره كوشش كن، مبادا که خودت را در عبادت و طاعت خدا بی‌تقصير بدانى، زيرا خدا چنان كه شايسته است، پرستش نشود.»

دلیل این فرمایش امام کاظم (علیه السلام) را می‌توان چنین توضیح داد که خداوند یک وجود کامل و بی نقص است و اوست که تمام غیر خود را آفریده است و کاملا طبیعی است که هیچ موجودی حتی انسان با عقل ناقصش، نتواند چنین خدایی را بشناسد و به او معرفت پیدا کند. اشرف مخلوقات یعنی خاتم الانبیاء (صلی الله علیه و آله) با افتخار خود را بنده خدا می‌داند و خطاب به خداوند می‌فرماید:«مَا عَبَدْنَاكَ حَقَّ عِبَادَتِكَ وَ مَا عَرَفْنَاكَ حَقَّ مَعْرِفَتِكَ،[3] آنطور که شایسته بود تو را عبادت نکردیم و آنطور که شایسته بود تو را نشناختیم».

بر همین اساس، فرمایش سیدالشهداء توضیح داده می‌شود. ایشان در واقع می‌فرماید کسی توهم نکند که می‌تواند خدا را به طور کامل و آنگونه که سزاوار اوست، عبادت کند، بلکه این امر ممکن نیست. اما به این معنا نیست که عبادت خدا رها شود یا در مورد کیفیت عبادت، سهل انگاری شود. اتفاقا انسان باید تلاش خود را در راستای بهتر شدن کیفیت عبادت و بندگی خدا انجام دهد. متوجه این باشد که عبادت و بندگی به معنای این است که خدا در تمام حالات زندگی او جریان داشته باشد. امام باقر (علیه السلام) فرمودند:«لَا يَكُونُ الْعَبْدُ عَابِداً لِلَّهِ حَقَّ عِبَادَتِهِ حَتَّى يَنْقَطِعَ عَنِ الْخَلْقِ كُلِّهِمْ إِلَيْهِ فَحِينَئِذٍ يَقُولُ هَذَا خَالِصٌ لِي فَيَقْبَلُهُ بِكَرَمِه‏،[4] بنده، حق عبادت و بندگى را در صورتى انجام داده كه توجه و ارتباط خود را كاملا از تمام آفریده‌های خدا قطع نموده و فقط به خدا بپيوندد و در اين حال است كه خدا می‌فرمايد اين شخص بنده خالص من است و او را به لطفش می‌پذيرد»

بنابراین بندگی خالصانه خدا دارای نتایج و پیامدهای مهمی خواهد که یکی از آنها را سیدالشهداء بیان کردند و آن رسیدن انسان به بیش از آنچه که آرزو داشته و می‌خواسته به آنها برسد. این مطلب در کلام امام حسن مجتبی (علیه السلام) به شکل دیگری نیز بیان شده است:«مَنْ عَبَدَ اللَّهَ عَبَّدَ اللَّهُ لَهُ كُلَّ شَيْ‏ء،[5] هر کسی که خدا را بندگی کند، خدا همه چیز را تحت فرمان آن شخص قرار خواهد داد.»

پی نوشت
[1]. مجموعة ورام، ج‏2، ص: 108.
[2]. الكافي، ج‏2، ص: 72.
[3]. بحار الأنوار، ج‏68، ص: 23.
[4]. عُدة الداعي، ص: 233.
[5]. مجموعة ورام، ج‏2، ص: 108.