حفظ قرآن شرایطی دارد که مراعات آنها کار حفظ را آسانتر میکند. ما در اینجا 20 نکته در این زمینه ارائه میکنیم. 1. در کار حفظ از عنایات اهل بیت علیهم السلام بهره بگیریم تا حفظ ما درجهت ارتقای معنویتمان مؤثر باشد؛ نه آنکه خدای نکرده حجابی نفسانی و مایه نزول انسان باشد که اگر انسان به علم خود عمل ننماید، فاصله اش از خدا بیشتر خواهد شد. از امام سجاد علیه السلام نقل شده است که: فَانَّ الْعِلْمَ اذَا لَمْ یعْمَلْ بِهِ لَمْ یزْدَدْ صَاحِبُهُ الَّا کُفْرا وَ لَمْ یزْدَدْ مِنَ اللَّهِ الَّا بُعْدا1. 2. برای به دست آوردن اخلاص که رمز اصلی موفقیت حافظ است، سعی کنیم کار حفظ حتی المقدور بی سر و صدا و بدون اطلاع آشنایان و نزدیکان انجام بگیرد. البته شرکت در برخی محافل مانند مسابقات قرآنی و محافل انس با قرآن که برای تسلط انسان مفید است، باید انجام بگیرد و در عین حال جوانب اخلاص و قصد قربت مورد توجه قرار بگیرد. 3. شرکت در جلسات حفظ و استفاده بردن از اساتید با تجربه در جهت کسب مهارت و تسلط انسان بسیار مؤثر و مهم است. استاد حفظ میتواند با ایجاد انگیزه، انتقال تجربیات خود در زمینه شیوه حفظ آیات مشابه و ارائه رمزهایی برای جلوگیری از اشتباه، شما را راهنمایی نماید. 4. کار حفظ نیازمند یک یار همراه است تا با کمک وی بتوانید محفوظات خود را مورد ارزیابی قرار بدهید و با برنامه روزانه خود به همراه او به کارتان نظم و انضباط ببخشید. بهترین کس برای این کار در مورد جوانان متأهل، همسر آنهاست و در غیرمتأهلان، دوستانی اند که درجلسه حفظ با آنها همراه اند. 5. حفظ قرآن نیازمند انگیزه ای قوی است و اگر از آغاز این کار را با قدرت آغاز نکنید و با تسلط لازم به پیش نروید، ممکن است پس از مدتی احساس خستگی و دلسردی به شما دست دهد. پس سعی کنید خشت اول را درست قرار دهید، و الّا دیوار شما کج بالا میرود و روزی فرو میریزد. 6. در کار حفظ عجله نکنید و سعی کنید از حفظ قرآن لذت ببرید و به این کار به دید تفریحِ روحانی فرحبخش بنگرید. برای این منظور لازم است به معنای آیات توجه نمایید و با زمزمه کردن آیات حفظ شده، در خلوتهای خودتان، به بالا رفتن معنویت و نورانیتتان کمک کنید. 7. برای حفظ، زمان و مکان مناسبی را انتخاب کنید که از هیاهوی زندگی روزمره دور باشید و بتوانید با فراغت بال و در خلوت به این کار نورانی بپردازید. به نظر میرسد ابتدای روز، مناسب ترین زمان برای این کار باشد و لازم است زمان حفظ را تغییر ندهید؛ چراکه با مداومت بر حفظ در یک زمان خاص، کار حفظ بر انسان آسان میشود و به حفظ در آن زمان عادت مینماید. در مورد مکان حفظ نیز خلوت بودن و عدم تغییر آنرا مراعات نمایید. 8. آنچه مهمتر از حفظ است، تکرار محفوظات است و باید بدانیم که ضامن از دست نرفتن زحمات حافظ، تکرار آیات است و لذا لازم است با توجه به برنامه هایی که در مقالات قبل گفته شد، به تکرار محفوظات بپردازید تا از فراموشی آیات مصون بمانید. 9. به هنگام تکرار آیات، خطاهای احتمالی را یادداشت کنید و برای آنها سرمایه گذاری ویژه ای داشته باشید و با ریشه یابی علت خطاها در جهت برطرف کردن آن گام بردارید. اگر خطای شما معلول فراموشی باشد، با تکرار و حفظ مجدد آیات آن خطا برطرف میشود؛ اما اگر خطا ناشی از تشابه آیات باشد، لازم است با یک برنامه خاص به رمزگذاری آیات بپردازید و از اشتباه جلوگیری نمایید. 10. لازم است برای جلوگیری از اشتباه آیات مشابه آنها را در دفتری خاص گردآوری کنید و با توجه به معنای آیات و یا تفاوتهای ظریفی که در کلمات دو آیه وجود دارد، آنها را رمزگذاری فرمایید و با به خاطر سپردن رمزها از به وجود آمدن خطاها جلوگیری نمایید. 11. برای تسلط بیشتر لازم است از روی یک چاپ قرآن حفظ نمایید تا بتوانید مکان آیه را در صفحه به خاطر بسپارید. خط عثمان طه از بهترین خطها برای حفظ محسوب میشود. 12. استفاده از نوار ترتیل برای سهولت در کار حفظ و نیز بهتر به خاطر سپردن آیات تاثیر به سزایی دارد و از طرف دیگر در فراگیری عملی قواعد تجویدی مفید خواهد بود. 13. بهتر است اگر از نوار ترتیل استفاده مینمایید، همواره از نوار یک قاری معین استفاده کنید تا هم سبک ترتیل وی را فرا بگیرید و هم بتوانید با کمک گرفتن از لحن خاص در تلاوت آیه در تثبیت محفوظات خود موفقتر باشید. 14. مطالعه تفسیر و دانستن ترجمه آیات، علاوه بر اینکه به فراگیری آیات کمک میکند، موجب لذت بردن از کار حفظ و احساس معنویت بیشتر و ضامن استقامت شما در مسیر حفظ خواهد بود. بنا بر این حتماً از تفسیر قرآن در مسیر حفظ بهره بگیرید. 15. پس از اینکه حافظ شدید، با تشکیل یک جلسه حفظ به حافظ شدن دیگران کمک نمایید تا بدین وسیله هم زکات علم را که نشر آن میباشد به جای آورده باشید و هم به تقویت حفظ خود کمک کرده باشید. 16. برای اینکه آیات را فراموش نکنید، سعی کنید با توجه به فضایل سوره ها، در مناسبتهای مختلف معنوی سوره هایی را که سفارش شده است، بخوانید. 17. برای حفظ کودکان خود شتاب نکنید؛ زیرا اکثر کودکان زیر دبستان، توانایی لازم برای حفظ کل قرآن را ندارند و البته برخی از کودکان که از توانایی خاصی برخوردارند، میتوانند تحت نظارت مراکز معتبر قرآنی به حفظ قرآن بپردازند و سایر کودکان به تناسب استعدادشان میتوانند بخشهایی از جزء سی ام قرآن را حفظ کنند و زمینه لازم را برای حفظ کل قرآن در سنین نوجوانی به دست آورند. برای این منظور میتوانید با تکرار آیات در منزل و با استفاده از نوار ترتیل به حفظ کودکتان کمک کنید و البته بیش از ابزارهای تهدیدی، از ابزارهای تشویقی استفاده نمایید. 18. حافظ قرآن از دیگران به مراعات تقوا و خضوع و خشوع در نهان و آشکار سزاوارتر است. پس مراقب رفتار و کردار خود باشید و سعی کنید مایه افتخار قرآن و اهل بیت علیهم السلام باشید. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: انَّ احَقَّ النَّاسِ بِالتَّخَشُّعِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیةِ لَحَامِلُ الْقُرْانِ وَ انَّ احَقَّ النَّاسِ فِی السِّرِّ وَ الْعَلَانِیةِ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ لَحَامِلُ الْقُرْآنِ2. 19. انس با قرآن توفیقی است که بزرگتر از آن نعمتی یافت نمیشود و اگر کسی که واجد این نعمت است، به نعمتهای دیگران حسرت بخورد، مورد مذمت آیات قرار گرفته است. 20. فراموش کردن محفوظات به فتوای برخی علمای اعلام جایز نیست. پس بکوشیم با کوتاهی در حفظ، این نعمت بزرگ را از دست ندهیم. امام صادق علیه السلام فرمود: مَنْ نَسِی سُورَةً مِنَ الْقُرْانِ مُثِّلَتْ لَهُ فِی صُورَةٍ حَسَنَةٍ وَ دَرَجَةٍ رَفِیعَةٍ فِی الْجَنَّةِ فَاذَا رَاهَا قَالَ مَا انْتِ مَا احْسَنَکِ لَیتَکِ لِی فَیقُولُ ا مَا تَعْرِفُنِی انَا سُورَةُ کَذَا وَ کَذَا وَ لَوْ لَمْ تَنْسَنِی رَفَعْتُکَ الَی هَذَا3؛ هرکس سوره ای از قرآن را فراموش کند، آن سوره به صورتی زیبا و درجه ای رفیع در بهشت در مقابلش مجسم میشود و او بدان صورت زیبا و درجه بلند میگوید: ای کاش تو از آن من بودی! و او پاسخ میدهد: ایا مرا نمیشناسی؟ من فلان سوره هستم که تو مرا فراموش کرده ای و اگر فراموش نمیکردی، امروز من از آن تو بودم. پی نوشتها 1. کافی، ج1، ص44. 2. همان، ج2، ص604. 3. همان،ج2، ص608.
ان شاء الله حافظ و عامل باشیم.