«رجعت» واقعیت قرآنی است

یکی از اندیشه‌های اختصاصی شیعه، موضوع رجعت است، رجعتی که عبارت است از اين‌كه خداوند هم‌زمان با ظهور حضرت مهدی(عج‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) عده‌ای از بندگان صالح خودش را كه در ايمان و عمل صالح، اسوه‌ی مومنان بوده‌اند و هم‌چنين عده‌ای از كفار و منافقان كه در كفر و نفاق سرسلسله‌ی كفار و منافقان بوده‌اند، با همان ويژگی‌های روحی و جسمی خودشان به دنيا بر می‌گرداند تا اين‌كه هر دو گروه، در حـّد امكان نتيجه‌ی دنيايی اعمال‌شان را دريافت كنند.[1]

در مورد رجعت دو سوال مطرح است، یکی این‌که آیا امکان دارد شخصی که در دنیا فوت کرده است، دوباره زنده شود؟ دوم این‌که آیا آیه‌ای از قرآن بر رجعت دلالت می‌کند یا خیر!؟

در مورد سوال اول باید این‌گونه جواب داد که آیات متعددی در قرآن به زنده شدن مردگان در این دنیا اشاره دارد، به عنوان نمونه به تعدادی از این آیات اشاره می‌کنیم:

الف) «أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذينَ خَرَجُوا مِنْ دِيارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْياهُمْ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَشْكُرُون‏[بقره/243] آيا نديدى جمعيتى را كه از ترس مرگ، از خانه‏‌هاى خود فرار كردند؟ و آنان هزارها نفر بودند، خداوند به آن‌ها گفت: بميريد! سپس خدا آن‌ها را زنده كرد؛ خداوند نسبت به بندگان خود احسان مى‌‏كند؛ ولى بيشتر مردم شكر (او را) بجا نمى‌‏آورند».

ب) «فَأَماتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عامٍ ثُمَّ بَعَثَه‏[بقره/259] خدا او را يك‌صد سال ميراند؛ سپس زنده كرد».

ج) و یا در مورد حضرت عیسی(علیه‌السلام) داریم که خداوند در مورد یکی از معجزاتش فرمود: «أُحْيِ الْمَوْتى‏ بِإِذْنِ اللَّه‏[آل‌عمران/49] و مردگان را به اذن خدا زنده مى‏‌كنم‏».

پس بناء بر این آیات، رجعت و بازگشت مردگان به این دنیا امکان‌پذیر است.

اما در مورد سوال دوم باید گفت: با جستجو در آیات قرآن به این نکته بر می‌خوریم که بعضی از آیات به این حقیقت اشاره دارند به عنوان نمونه می‌‎توان از آیه «وَ يَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآياتِنا فَهُمْ يُوزَعُونَ [نمل/83] (به خاطر آور) روزى را كه ما از هر امّتى، گروهى از كسانى كه آيات ما را تكذيب مى‏‌كردند را محشور مى‏‌كنيم؛ و آن‌ها را نگه مى‏‌داريم تا به يكديگر ملحق شوند!» برای رجعت استفاده کرد، آن‌چنان که گفتگوی ابوبصیر و امام صادق(علیه‌السلام) در مورد این آیه به خوبی می‌تواند حقیقت را آشکار کند.

ابو بصیر می‌گوید به امام صادق(علیه‌السلام) عرض کرد: اهل سنت می‌پندارند که آیه «وَ يَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ يُكَذِّبُ بِآياتِنا فَهُمْ يُوزَعُونَ [نمل/83] (به خاطر آور) روزى را كه ما از هر امّتى، گروهى را از كسانى كه آيات ما را تكذيب مى‏‌كردند محشور مى‏‌كنيم؛ و آن‌ها را نگه مى‏‌داريم تا به يكديگر ملحق شوند!» در مورد روز قیامت است.
حضرت فرمودند: آیا این‌چنین است که خداوند در روز قیامت از هر امتی گروهی را محشور و بقیه را رها می‌کند؟ چنین نیست؛ بلکه منظور آیه از حشر گروهی از هر امتی، در روز رجعت است و آیه که در قرآن دلالت بر قیامت می‌کند، این آیه است که «وَ يَوْمَ نُسَيِّرُ الْجِبالَ وَ تَرَى الْأَرْضَ بارِزَةً وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَدا[کهف/47] و [ياد كن‏] روزى را كه كوه‌ها را به حركت درمى‌‏آوريم، و زمين را آشكار [و صاف‏] مى‌‏بينى، و آنان را گرد مى‏‌آوريم و هيچ‌يك را فرو گذار نمى‏‌كنيم».[2]

علامه طاطبایی(رحمه‌الله‌علیه) با آیه «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یأْتِکمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکمْ[بقره/214] شما پنداشته‌اید قبل از آن‌که آن‌چه در امت‌های گذشته واقع شده در شما نیز واقع شود، داخل بهشت شوید». رجعت را اثبات می‌کند، ایشان در این زمینه می‌نویسد: «اگر این آیه را در کنار سخنی از پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌آله‌) که شیعه و سنی آن‌را نقل کرده است، قرار دهیم، بحث وقوع رجعت روشن‌تر می‌شود و سخن پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌آله‌) این است که فرمود: «به آن خدایی که جانم در دست اوست، که شما مسلمانان با هر سنتی که در امت‌های گذشته جریان داشته روبرو خواهید شد، و آن‌چه در آن امت‌ها جریان یافته مو به مو در این امت نیز جریان خواهد یافت، به طوری که نه شما از آن سنت‌ها منحرف می‌شوید، و نه آن سنت‌ها که در بنی اسرائیل بود، شما را نادیده می‌گیرد».[3]
طبق مضمون آیه و روایت فوق که مورد پذیرش مخالفین رجعت نیز می‌باشد، آن‌چه که برای امت‌های گذشته اتفاق افتاده است، برای امت اسلامی نیز رخ خواهد داد که از جمله آن اتفاقات مسأله رجعت و زنده شدن مردگانی است که در زمان ابراهیم و موسی و عیسی و عزیر و ارمیا و غیر ایشان اتفاق افتاده و باید در این امت نیز رخ دهد.[4]

_____________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. رجعت یا حیات دوباره ،احمدعلی طاهری ورسی، ص8.
[2]. بحارالانوار، ج 53، ص 52.
[3]. بحار الانوار ج 53 ص 127.
[4]. ترجمه تفسير الميزان، ج‏2، ص161-162.