مدیریت بحران در سبک زندگی زینبی

سبک و سیاق زندگی حضرت زینب (سلام الله علیها) در بحرانی‌ترین شرایط زندگی یک زن، در خود عناصر و شاخص‌های ارزشمندی را به یادگار دارد، که انگشت تعجب و زبان تمجید هر انسان را به واکنش بر می‌انگیزد. حادثه عظیمی که در سال ۶۱ هجری به وقوع پیوست هر انسان با صلابتی را زمین گیر، خانه نشین و منزوی می‌کرد. ولی با این حال شاهد هستیم زینب کبری (سلام الله علیها) با بهره‌گیری از اصول مشخص دینی و قرآنی بحران موجود در جامعه سال۶۱ هجری را به خوبی مدیرت کرده و آن را به جریانی در مسیر بیداری اسلامی مبدل کرد.

اهمیت و ضرورت مدیر کار آمد در زندگی
بی‌گمان برای دست‌یابی به نتایج مثبت در امور زندگی بخصوص در حوزه مدیرت سازمانی و جریان‌های فرهنگی و دینی، وجود یک مدیر کارآمد و توانا ضروری به نظر می‌رسد، کما اینکه امام علی(علیه السلام) نیز در سفارش به مالک اشتر نخعی ضرورت این موضوع را این چنین متذکر می‌شود: « وَ اجْعَلْ لِرَأْسِ كُلِّ أَمْرٍ مِنْ أُمُورِكَ رَأْساً مِنْهُمْ لَا يَقْهَرُهُ كَبِيرُهَا وَ لَا يَتَشَتَّتُ عَلَيْهِ كَثِيرُهَا؛[۱] براى هر كارى از كارهايت رئيسى قرار ده، كه بزرگى امور او را عاجز نكند، و كثرت كارها پريشانش نسازد.» از این عبارت زیبا و حکیمانه‌ی نهج البلاغه علاوه بر ضرورت وجود مدیر در رأس امور به این مطلب نیز رهنمود می‌سازد که هر کسی لیاقت و توانایی اداره و مدیرت کارهای سخت را ندارد، بلکه افرادی می‌تواند کارها و جریان‌های بزرگ را رهبری و مدیرت کنند که خود از حوادث و رخ دادهای احتمالی دچار اضطراب و دگرگونی نمی‌شوند.

زینب (سلام الله علیها) بهترین مدیر بحران در سال۶۱
با نگاه محققانه به زندگی و نوع برخوردی که زینب کبری (سلام الله علیها)  در بحران سال ۶۱ هجری  داشتند، می‌توان اصول و شاخص‌های برجسته ای از مدیرت بحران را در سبک زندگی  زینب کبری (سلام الله علیها) مشاهده کرد.  در این نوشتار کوتاه به گوشه‌ای از آن شاخص‌ها خواهیم پرداخت.

۱-اصل خدامحوری و خدا باروی:
از جمله مهمترین اصولی که در مدیرت بحران زینب کبری(سلام الله علیها) قابل مشاهده است، اصل خدا باوری است. به یقین می‌توان این شاخص دینی را از جمله مهمترین  اصول موفقیت در تمام امور زندگی، بخصوص در بحران‌های سخت معرفی کرد. حضرت زینب (سلام الله علیها) با بهره‌گیری از این عنصر، جریان بیداری اسلامی را که ابا عبد الله الحسین(علیه السلام) آن را آغاز کرده بود، را  کامل و تقویت کرد. وجود این عنصر در سیره‌ی حضرت زینب(سلام الله علیها) موجب شده بود که در سخت‌ترین لحظات ناگوار زندگی نیز  ارتباطشان با خدای متعال دستخوش تزلزل و ضعف قرار نگیرد. حضرت زینب(سلام الله علیها) در مجلس شام و در مجلس یزید خدا باوری خود را این چنین به رخ همگان کشیدند و دادخواهی خود را به درگاه باری تعالی عرضه داشتند. «اللَّهُمَّ خُذْ بِحَقِّنَا وَ انْتَقِمْ مِنْ ظَالِمِنَا وَ احْلُلْ غَضَبَكَ عَلَى مَنْ سَفَكَ دِمَاءَنَا وَ نَفَضَ ذِمَارَنَا وَ قَتَلَ حُمَاتَنَا وَ هَتَكَ عَنَّا سُدُولَنَا؛ [۲] خدايا داد ما را بستان و از اين ستمگران انتقام ما را بكش و خشم خود بر آنكه خون ما بريخت و عهدمان بشكست و حاميان ما را بكشت و هتك حرمت ما كرد فرود آر».  

۲-ولایت مداری و تبعیت از امام و رهبری:
یکی دیگر از اصول و شاخص‌های دینی که در مدیریت بحران حضرت زینب(سلام الله علیها) قابل روئیت است، موضوع ولایت مداری و تبعیت ایشان از امام و ولی امرمسلمین است. روز یازدهم و دوازدهم محرم وقتی سپاه یزیدان پس از دفن کشته‌های کاروان خود عازم کوفه شدند، امام سجاد(علیه السلام) از دیدن بدنهای مطهری که به خاک سپرده نشدند، به شدت محزون و ناراحت شدند، در این چنین فضایی زینب کبری(سلام الله علیها) با دلداری و حمایت از امام خود به دلجویی از امام سجاد(علیه السلام) برخواستند و فرمودند: « مَا لِي أَرَاكَ تَجُودُ بِنَفْسِكَ يَا بَقِيَّةَ جَدِّي وَ أَبِي وَ إِخْوَتِي‏؛ [۳] اين چه حالى است از تو مى‏بينم، اى يادگار جدّ و پدر و برادرم چرا با جان خود بازى مى‏كنى؟!!». در مجلس یزید، که آن ملعون قصد شهادت امام زین العابدین(علیه السلام) را داشت، این زینب کبری(سلام الله علیها) بود، که به طرفداری از امام خود مانع از جنایت دیگری علیه امام سجاد(علیه السلام) شد.
حضرت زینب (سلام الله علیها) به دفاع از ولایت و جلوگیری از شهادت امام سجاد(علیه السلام) به یزید (لعنه الله علیه) این چنین خطاب کرد: « «یَا بنَ زِیَاد حسبک مِن دِمَائُنا اَساَلُکَ بِالله اِن قَتَلتَه اِلا قَتَلتَنی مَعَهُ ...; [۴] ای ابن زیاد! آن همه از خون های ما که ریخته ای، برایت کافی نیست؟ سوگند به خدا! اگر می خواهی او را بکشی، مرا هم با او بکش.»

۳-اصل پایداری و استقامت:
سومین اصلی که در مدیریت بحران زینب کبری(سلام الله علیها) به روشنی قابل مشاهده است، موضوع استقامت و پایداری ایشان است. چه بسیار افرادی که در مواجه با سختی و مشکلات نه چندان سخت زندگی تاب و تحمل نمی‌آورند و زبان به شکوه و ناراحتی می‌گشایند، ولی دخت ولایت با بهره‌مندی از اصل قرآنی استقامت، بهترین شیوه را در براندازی دشمن در پی گرفت، در خصوص این اصل سفارشهای فراوانی در قرآن کریم وجود دارد از جمله اینکه خدای متعال می فرماید: «فَاستَقِم كَما أُمِرتَ وَمَن تابَ مَعَكَ وَلا تَطغَوا  إِنَّهُ بِما تَعمَلونَ بَصيرٌ؛[هود/۱۱۲] پس همان‌گونه که فرمان یافته‌ای، استقامت کن؛ و همچنین کسانی که با تو بسوی خدا آمده‌اند (باید استقامت کنند)! و طغیان نکنید، که خداوند آنچه را انجام می‌دهید می‌بیند!».

سخن آخر و جمع بندی:
هر چند که در مدیریت زینب کبری(سلام الله علیها) در مواجه با بحران‌های سخت اصول قرآنی فراوانی وجود دارد، اما در این نوشته کوتاه تنها به گوشه‌ای از آن اصول اشاره کردیم، اصول ارزشمندی که رعایت آنها در شرایط ساخت موجب آرامش و موفقیت خواهد بود.

----------------------------------
پی نوشت ها:
[۱]. شريف الرضى، محمد بن حسين‏، نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص۴۳۷.
[۲]. طبرسى، احمد بن على‏، الإحتجاج على أهل اللجاج، ج‏۲، ص۳۰۹.
[۳]. ابن قولويه، جعفر بن محمد، كامل الزيارات، ص۲۶۰.
[۴].  طبری، تاریخ طبری، ج ۴، ص ۳۵۰