غالیان چه کسانی بودند؟

غلو بر وزن فعول، مصدر فعل «غلی يغلو» و به معنای افراط، ارتفاع، بالارفتن و تجاوز از حد و حدود هر چيز می­‌باشد.[1] در لغت به معنای تجاوزکردن از حد و افراط کردن در چيزی است.[2] شيخ مفيد می‌فرماید: «غلو در لغت، گذشتن از حد و خارج شدن از اعتدال است.[3]
در علم مذاهب و فِرَق به گروهی غالی گفته می‌شود که انسانی را به مرتبه خدايی يا فرد عادی را به مقام پيامبری رسانده باشند، گر چه غالبا درباره کسانی که در خصوص امامان اهل بيت(عليه‌السلام) غلو کرده‌اند، اطلاق می‌­گردد.[4]
لازم به ذکر است که بعضی فرقه‌ها چنان عقايد خود را تقرير می­‌کنند که نمی‌توان آن‌ها را غالی به حساب آورد.

علامه مجلسی مظاهر غلو در اعتقاد را به امور زير برشمرده است:
1. اعتقاد به الوهیّت پیامبر و ائمه(علیهم‌السلام).
2. اعتقاد به اینکه امام یا نبی، شریک خدا هستند؛ و خود مستقلّاً رازق و خالقند.
3. اعتقاد به حلول خدا در جسم‌شان.
4. اعتقاد به نبوّت ائمه(علیهم‌السلام) و استقلال امام و نبی در تشریع.
5. اعتقاد به تناسخ ارواح ائمه(علیهم‌السلام).
6. اعتقاد به اینکه با معرفت اهل بیت(علیهم‌السلام)، اطاعت خدا و ترک معصیت الهی لازم نیست یا کم اهمّیت است.[5]

موارد 1، 2، 3، 5 و 6 بنا به براهین روشن عقلی و نصوص قطعی دینی محال است. لذا در غلو بودن آنها عقلاً و شرعاً شکی نیست. مورد 4 نیز بنا به نصوص شرعی روشن، اعتقادات باطلی است.

نظر علما در مورد غلات
شيخ صدوق می‌فرماید: اعتقاد ما درباره غلات اين است كه آنها كافرند و بدتر از يهود و نصاری و مجوس و قدريه و حروريه و ديگر فرقه‌های گمراهند.[6]
شيخ مفيد می‌فرماید: غلات گروهی از متظاهرين به اسلامند كه اميرالمؤمنين و امامان و فرزندان او را به الوهيّت و نبوت توصيف كردند آنان گمراه و كافرند.[7]
علامه مجلسی: اعتقاد ما به هر يك از مظاهر غلو سبب الحاد و كفر و خروج از دين است.[8]

_____________________________
پی‌نوشت
[1]. المفردات فی غريب القرآن،حسين ابن محمد راغب اصفهانی، بيروت، دارالشاميّه، ص365.
[2]. الصحاح، اسماعيل جوهری، دار العلم للملايين،  1376، بيروت، چاپ اول، ج6، ص2448؛ و معجم المقاييس اللغه، ابن زکريا، احمد ابن فارس، مکتب اعلام الاسلامی، قم، بی تا، ج4، ص387 .
[3]. تصحيح الاعتقاد، محمد بن محمد بن نعمان مفيد، قم، منشورات رضي، 1363 هـ، ص109.
[4]. الملل و النحل، محمد بن عبدالکریم شهرستانی، لبنان، دارالمعرفة، اول، 1410 ه. ق، ج1، ص173 ـ 189؛ و الفرق بين الفرق، عبدالقاهر بغدادی، لبنان، دارالمعرفة، دوم، 1417 ق، ص211.
[5]. بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، بيروت، موسسه الوفاء، دوم. 1403 هـ ج25، ص346.
[6]. اعتقادات فی دين الاماميه، محمد بن علی بن الحسين صدوق، بي‌تا، بي‌نا، ص71.
[7]. تصحيح الاعتقاد، مفيد، محمد بن محمد بن نعمان، پیشین، ص109.
[8]. بحارالانوار، مجلسی، محمد باقر، پیشین، ج25، ص346.