-در سبک زندگی اسلامی «بایدهایی» برای انسان تعریف شده است که برخی از آنها نقش ویژهای را در ایمان ما ایفا میکنند؛ یکی از این بایدها «حیاء» نام دارد که از اهمّیت بسیاری برخوردار است.
دین را میتوان در یک تعریف کلّی به معنای باور به خدا و دستورات عملی مناسب با این اعتقاد دانست؛ لذا فردی را که چنین نباشد، نمیتوان متدیّن معرّفی کرد!
از سوی دیگر میدانیم که ایمان داشتن تنها به این نیست که ادعایی را بر زبان جاری کنیم؛ بلکه باید در مقام عمل ثابت شود که یک فرد به چه میزان دارای باور و اعتقاد است.
چنانکه سعدی میفرماید:
«سعدیا گرچه سخندان و مصالح گویی ::: به عمل کار برآید، به سخندانی نیست»
یکی از بایدهایی که در سبک زندگی اسلامی به تمامی افراد و خصوصا به بانوان بسیار سفارش شده، داشتن حیاء است؛ تا آنجا که فرد بیحیاء در مضامین دینی، فردی بیایمان معرّفی شده است؛ چنانکه در روایتی حضرت صادق(علیهالسلام) میفرماید: «لَا إِيمَانَ لِمَنْ لَا حَيَاءَ لَهُ[1] ایمانی نخواهد بود برای کسی که حیاء ندارد»؛ حتی آن حضرت در حدیثی دیگر تفاوت بین انسان و حیوان را در بودن و یا نبودن حیاء معرفی میکنند: «اُنْظُرْ يَا مُفَضَّلُ إِلَى مَا خُصَّ بِهِ الْإِنْسَانُ دُونَ جَمِيعِ الْحَيَوَانِ مِنْ هَذَا الْخَلْقِ الْجَلِيلِ قَدْرُهُ الْعَظِيمِ غَنَاؤُهُ أَعْنِي الْحَيَاءَ[2] اى مفضّل! در آنچه كه خداوند جليل القدر و عظيم الغناء در ميان آفريدگان تنها انسان را به آن آراست بنگر و آن چیزی نیست مگر حیاء»؛ پس اهمّیت مسئله حیاء در سبک زندگی اسلامی انکار ناشدنی است.
بعد از ذکر موارد فوق سوالی که ایجاد میشود این است که منظور از این «حیاء» چیست؟
حیاء را در یک تعریف جامع میتوان به معنای شرم داشتن معرّفی کرد؛ لذا شخصی را که از دیگران و یا انجام کاری شرم دارد را با حیاء لقب خواهند داد؛ منتها از این نکته نیز نباید غافل بود که هر حیائی را ما پسندیده نمیدانیم؛ بلکه حیاء را بر اساس حدیث نبوی(صلیاللهعلیهوآله) به دو دسته کلّی تقسیم میکنیم: «الْحَيَاءُ حَيَاءَانِ حَيَاءُ عَقْلٍ وَ حَيَاءُ حُمْقٍ فَحَيَاءُ الْعَقْلِ الْعِلْمُ وَ حَيَاءُ الْحُمْقِ الْجَهْلُ[3] حيا دو گونه است: حياء عقل و حياء حماقت، حياء عقل، علم است و حياء حماقت نادانی»؛ که در توضیح این روایت بیان شده: «حیاءِ عقل آن است که انسان از روی عقل، احساس حیاء کند، مثل حیاء در هنگام ارتکاب گناه و یا حیاء در مقابل کسانی که احترامشان لازم است و این حیاء، علم است یعنی رفتاری عالمانه میباشد و حیاءِ جهل، آن است که (مثلا) از پرسیدن و یادگرفتن یا از عبادتکردن و امثال آن، حیاء کند (مثل کسانی که در بعضی محیطها، از نماز خواندن، خجالت میکشند) و این حیاء، رفتاری جاهلانه است.»[4]
آری «حیاء» مسئلهای مهمّ است که رعایت صحیح و عاقلانه آن، گواه بر بودن ایمان است و عمل به آن، سبب رسیدن به قلّههای انسانیّت خواهد شد و از آن سو نیز باید بدانیم بهرهگیری توأم با افراط یا تفریط از آن در مسائل مختلف، ممکن است اسباب نابودی و جهالت را فراهم کند.
حال که اهمّیت «حیاء» واضح شد و بر اساس روایاتی که آمد دانستیم، حیاءِ عاقلانه از ضروریات ایمان محسوب میشود، شایسته است از خداوند متعال با نهایت تضرّع بخواهیم تا حیائی عالمانه را به ما و تمامی عزیزانمان عنایت فرماید.
-------------------------------------------
پینوشت:
[1] كلينى، محمد، کافی، ج2، ص106، تهران، دار الكتب الإسلاميه، 1407 ق
[2] مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار ج 58، ص 257، بیروت، دار إحياء التراث العربی، 1403 ق
[3] ابن شعبه حرانى، حسن، تحف العقول، ص45، قم، جامعه مدرسين، 1363 ق
[4] شرح حدیث جلسه بیست و دوم/حیاء عقل و حیاء جهل
http://farsi.khamenei.ir/hadis-content?id=17144
نظرات
خیلی قشنگ بود . یه سوال:برخی از دخترای چادری که تیپ جلوه گری دارن آیا میشه به اینها گفت با حیا هستند چون با عقلشون چادر رو انتخاب کردند ولی مدل چادر سر کردن و حجابشون از صد تا مانتویی بدتره. مثلا تلق زیر روسری که برق میزنه. گیره روسریای خوشگلی که از دور صدات میزنن مانتوهای کوتاهیی که چادر تکون میخوره دیده میشه و....؟