معرفی امام زمان توسط امام حسن عسکری

یکی از مسائل مهم بحث مهدویت تولد و دیدن امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است؛ دشمنان تشیع به شدت منکر این قضیه هستند و معتقدند امام حسن عسکری(علیه السلام) فرزندی نداشته است، لذا اثبات تولد و زنده بودن حضرت، یکی از مباحث بسیار مهم است. ما در این نوشتار به این مساله پرداخته و از کسانیکه در زمان حیات امام حسن عسکری(علیه السلام) فرزند او را دیده اند سخن خواهیم گفت:

معرفی امام به شیعیان
به دلیل فشارهای فراوان عباسیان برای یافتن فرزند امام حسن عسکری(علیه السلام) تولد حضرت به صورت مخفیانه صورت گرفت. این تولد مخفیانه مانع دست‌یابی دژخیمان بنی‌عباس به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) شد، ولی از آنجا که تلاش عباسیان برای یافتن حضرت یک تلاش دائمی بود، حضرت باید زندگی خود را نیز به صورت مخفیانه ادامه می‌داد و ممکن بود که این روند مخفیانه، جامعه شیعیان را در شناخت امام دوازدهم با مشکل مواجه کند؛ به همین منظور امام حسن عسکری(علیه السلام) فرزند خود را بارها [گاه در ملاقات‌ عمومی و گاه خصوصی] به شیعیان معرفی کرد.

الف) ملاقات‌ عمومی
سه نفر از بزرگان شیعه به نام‌های «معاویه بن حکیم»، «محمد بن ایوب» و «محمد بن عثمان» می‌گویند: «ما چهل نفر بودیم که در منزل امام حسن عسکری(علیه‌السلام) بودیم و او فرزندش را به ما عرضه کرد و فرمود: «او امام شما پس از من و خلیفه من بر شماست، از او اطاعت کنید و پس از من در دین خود متفرق نشوید که هلاک خواهید شد، بدانید که بعد از این او را نخواهید دید» از محضر امام بیرون آمدیم و پس از چند روز امام حسن عسکری(علیه‌السلام) در گذشت».[1]

ب) ملاقات‌ خصوصی
یکی از بزرگان شیعه به نام «احمد بن اسحاق» می‌گوید: «نزد امام حسن عسکری(علیه‌السلام) رفتم و می خواستم از جانشین پس از وی پرسش کنم که حضرت فرمود: ای احمد بن اسحاق خدای تعالی از زمان آدم(علیه‌السلام) زمین را خالی از حجت نگذاشته است و تا روز قیامت نیز خالی نخواهد گذاشت، به واسطه اوست که بلا را از اهل زمین دفع می کند و به خاطر اوست که باران می فرستد و برکات زمین را بیرون می آورد». احمد بن اسحاق در ادامه می‌گوید: «از حضرت پرسیدم: ای فرزند رسول خدا، امام و جانشین پس از شما کیست؟ حضرت شتابان برخاست و داخل خانه شد و سپس برگشت در حالی که بر شانه‌اش کودکی سه ساله بود که صورتش مانند ماه شب چهارده می درخشید، فرمود: ای احمد بن اسحاق اگر نزد خدای تعالی و حجت‌های او گرامی نبودی، این فرزندم را به تو نشان نمی‌دادم، او هم نام و هم کنیه رسول خدا(صلی‌اللَّه‌علیه‌وآله) و کسی است که زمین را پر از عدل و داد می کند همچنان که پر از ظلم و جور شده».[2]

دعا برای امام زمان
یکی از سیاست‌های امام حسن عسکری(علیه السلام) برای تقویت اعتقادات شیعیان در دوران غیبت، تشویق و ترغیب شیعیان و محبان به دعا برای امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. شیخ طوسی در کتاب ارزشمند مصباح المتهجد از شخصی به نام عبدالله بن محمد نقل می‌کند: «در سال 255 هجری قمری نزد امام حسن عسکری(علیه السلام) رفتم و از حضرت خواستم تا دعایی درباره پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امامان (علیهم‌السلام) را به من آموزش دهد تا آن‌را یادداشت کرده و بخوانم. حضرت هم دعایی به من آموخت ...» امام حسن عسکری(علیه السلام) در این دعا زمانی که آخرین جانشین پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌رسد با عبارتی دل‌نشین و پر محتوا شیعیان را متوجه امر غیبت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) می‌کند و آنان را به دعای برای حضرت تشویق می‌کند. در فراز‌هایی از این دعا می‌خوانیم: «خداوندا او را از شر هر تجاوزکار و طغیان‌گری و از شر همه خلایق نگهدار و او را از پیش رو و از پشت سر و از راست و چپ حفظ کن و مانع رسیدن بدی‌ها به او باش ... و به سبب او عدالت را آشکار کن، با یاری‌ات او را پشتیبانی کن، یاورانش را یاری کن و...».[3]

مرجعیت علمی
امام حسن عسکری(علیه‌السلام) برای آن‌که جایگاه امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) را در میان شیعیان مستحکم کند و به آنان نشان دهد که پس از وی فرزندش زمام هدایت مسلمانان را بر عهده می‌گیرد، برخی از شیعیان را به حضرت ارجاع می‌داد تا سؤالات علمی خود را از امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بپرسند و هم به جواب سؤال خود برسند و هم به مقام و منزلت امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) پی ببرند. سعد ابن عبدالله قمی یکی از این افراد است که به همراه احمد بن اسحاق به محضر امام حسن عسکری(علیه‌السلام) رسیدند تا سؤالات خود مطرح کرده و جواب بگیرند. امام حسن عسکری(علیه‌السلام) آنان را به فرزندش ارجاع داد و آنان پاسخ‌های خود را از حضرت دریافت کردند.[4]

سخن آخر
همان‌طور که گذشت دوران امامت امام حسن عسکری(علیه السلام)، مرحله گذار از دوران حضور به دوران غیبت بود و حضرت کوشید تا در مناسبت‌های مختلف امام دوازدهم را به شیعیان معرفی کند تا شیعیان در دوران غیبت حجت خدا و امام خود را بشناسند.

برای مطالعه بیشتر به این کتاب‌ها مراجعه نمایید.
1. «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم» اثر مرحوم آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی.
2. « مهدویت رویکردها و چالش‌ها» نوشته مهدی مهریزی.
3. «کمال الدین و تمام النعمه» اثر شیخ صدوق.

_____________________________
پی‌نوشت
[1]. کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، تهران، اسلامیه، 1395ق، ج2، ص435.
[2]. همان، ص384.
[3]. مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، شیخ طوسی، موسسه فقه الشیعه، چاپ اول بیروت، 1411ق، ج1، ص405.
[4]. کمال الدین، همان، ص465-454.