-چرا در قبال از دست دادن نعمتی، ناراحت شده و برای دریافت آن خوشحالی می‌کنیم، در حالی که همه نعمت ها، بنابر ظرفیت ما و به عنوان یک امانت، به ما سپرده شده و روزی از ما گرفته خواهد شد؟
نوع برخورد با قضایا و اتفاقات، بستگی به تفکرات ما نسبت به آنها دارد. به عنوان مثال، اگر نسبت به نعمات خداوند، ما چینش فکری درستی داشته باشیم، در بدست آوردن و از دست دادنشان موضع صحیحی را اتخاذ خواهیم کرد.
انسان فقط یک امانت دار است
کارمند بانک را شما در ذهن خود تصور کنید، او مبلغ زیادی را در طول ساعت کاری خود دریافت کرده و در مقابل وجوه بسیاری را نیز پرداخت می‌کند. وی اصلا از این دریافت ها خوشحال نشده و از پرداخت ناراحت نخواهد شد، چون اموال را از خود نمی‌داند. مثال انسان در مقابل نعمات خداوند نیز همین است، با این اعتقاد به جلو حرکت کردن، هنگام زوال نعمت ها ناراحتی را به دنبال نداشته و صبر را پیش رو خواهد گرفت، و زمان رسیدن و دریافت، چیزی جز شکرگزاری از وی نخواهیم دید. در این مرحله انسان می‌داند همه آنچه را در اختیار دارد و احیانا به او داده خواهد شد یک امانتی بیش نیست، مالکیت واقعی از خداوند متعال است. اعتقاد داشتن به این مساله، یک پشتوانه ای از آرامش برای ما ایجاد خواهد کرد به این آیه شریفه توجه فرمائید: «لِلّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَمَا فِيهِنَّ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ [مائده/120] حكومت آسمانها و زمين و آنچه در آنهاست، از آن خداست، و او بر هر چيزى تواناست.» اقرار و اعتراف به مالکیت خدا و زوال غیر او، به ما کمک خواهد کرد، در از دست دادن و به دست آوردن، بهترین حالات را انتخاب کنیم. يكى از اصحاب پيامبر (صلی الله علیه و آله) به نام معاذبن جَبل فرزند خود را از دست داد و بسيار بى تاب شد. آن حضرت نامه تسليتى براى وى فرستادند كه در بخشى از آن آمده است:
«فَقَدْ بَلَغَنى جَزَعُكَ على وَلَدك الّذى قضى اللّه عليه و انّما كان ابنُكَ من مواهِبِ اللّهِ الهَنيئةِ و عَواريهِ المُستَودَعَةِ عندك. فَمَتَّعَكَ اللّهُ بِهِ إلى أَجَلٍ وَ قَبضه لِوَقْتٍ معلومٍ فَإِنّا للّه و انا إليه راجعون [1] پس به من خبر بى تابى تو بر فرزندت كه خداوند به مرگ او حكم كرده رسيده است. همانا فرزند تو از هديه هاى گواراى خدا و از عاريه هاى به وديعه گذاشته او نزد تو بود. خداوند تا مدتى تو را از آن بهره مند ساخت و در وقتى كه مشخص شده بود، او را گرفت. پس ما از خداييم و به سوى خدا بازمی‌گردیم.» یک اعتقاد و باور اینچنینی که حتی فرزند، که یک نعمت بزرگ محسوب می‌شود، را امانت بدانیم، آرامشی را هنگام زوال به ما اعطا خواهد کرد. تکمیل مطلب فوق این آیه شریفه است: «إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤَدُّواْ الْأَمَانَاتِ إِلیَ أَهْلِهَا [النّساء/58] خداوند دستور داده امانت ها را به صاحبانشان برگردانید.» هنگام باز پس گرفتن ناراحت نشده همانطور که هنگام تحویل، آن را امانتی بیش نمی‌پنداشت.
خدا اینگونه می‌خواهد
یکی از صفات هایی که شخص باید، برای کسب آن زحمات زیادی را به جان بخرد، تسلیم بودن در مقابل امر خداوند است. با ایجاد این صفت زیبا و ستودنی دیگر کسی ناراحت از دست دادن و یا سرمست از به دست آوردن ها نخواهد شد. او سعی خواهد کرد در مرزی حرکت کند که فقط رضایت و خواسته خدا برایش مهم بوده و خارج از آن را به فکر راه نخواهد داد.
در آیه شریفه داریم که: «وَ مَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْرًا أَنْ يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ ... [احزاب/36] هیچ مرد و زن با ایمانی حق ندارد هنگامی که خدا و پیامبرش امری را لازم بدانند، اختیاری (در برابر فرمان خدا) داشته باشد... .» از امام ششم سوال شد، از کجا دانسته می‌شود شخص مومن است؟ امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «از تسليم او در برابر خدا و خرسنديش به هر خوشى و ناخوشى كه به او می‌رسد.»[2] در این حدیث نورانی، می‌شود ناخوشی را به از دست دادن ها و خوشی ها را به دست آوردن تعبیر کرد.
البته ممکن است شخص به این اعتقاد و باور برسد که از دست دادن، در جای دیگر به صورت مضاعف جبران خواهد شد. در این زمینه پيامبر خدا (صلی الله علیه و آله ) می‌فرمایند: «لو تَعْلَمونَ ما ذُخِرَ لكم، ما حَزِنْتُم على ما زوِى عنكم [3] اگر آنچه را براى شما ذخيره شد را می دانستید، بر آنچه از شما گرفته شده غمگين می‌شدید.»
نتیجه:
دو اعتقاد فوق این خواهد شد که هیچگاه شخص، از دست دادن ها را سبب ناراحتی خود و به دست آوردن را ابزار خوشحالی قرار نخواهد داد.
________________________________________
پی نوشت:
[1]. تحف العقول، ابن شعبه حرانی، ترجمه: صادق حسن زاده، قم، نشر آل علی، 1382 ش، ص 98.
[2]. اصول کافی، کلینی محمد بن یعقوب، ترجمه: جواد مصطفوی، نشر علمیه اسلامیه- تهران 1376، ج 2، ص 143.
[3]. کنزالعمال، علی المتقی ابن حسام الدین هندی، ناشر: دائرة المعارف العثمانیة، بعاصمة حیدر آباد، 1364 ق، ج 6، ص 614