امام حسن عسکری(علیه‌السلام) علاوه بر بیان مسائل دینی و هدایت مردم توجه فراوانی به حل مشکلات معیشتی مسلمانان داشت و اگر ما به سیره این امام بزرگوار مراجعه کنیم و آن را سرلوحه کارهای خود قرار دهیم دیگر در جامعه ما اثر از فقر باقی نمی‌ماند.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که در اثبات حقانیت اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و همچنین محکم شدن اعتقادات مسلمانان نسبت به این خاندان شریف با عظمت نقش به سزایی دارد، شناخت سیره عملی و رفتاری حضرات معصومین(علیهم‌السلام) است. این نوع شناخت می‌تواند منجر به معرفت نسبت به امام معصوم(علیهم‌السلام) شود و به همین منظور لازم است تا مسلمانان با شناخت دقیق سیره رفتاری این خاندان پاک، ضمن تقویت اعتقادات خود نسبت به ایشان، این اسوه‌های پاک را الگوی زندگی خود قرار دهند.
یکی از ویژگی‌های اهل‌بیت(علیهم‌السلام) برطرف کردن مشکلات مادی مسلمانان بود و امام حسن عسکری (علیه‌السلام) در زمان خود سرآمد این امر بود. نوشتار حاضر با مراجعه به منابع معتبر تلاش دارد تا گوشه‌ای از زندگانی حضرت را به خوانندگان محترم معرفی کند.
«محمد بن علی بن ابراهیم» می‌گوید: «روزگار ما به سختی می‌گذشت؛ برای همین پدرم گفت: بیا با هم به پیش این مرد ـ امام حسن عسکری(علیه‌السلام) ـ برویم که او را به عنوان بخشنده می‌شناسند. به پدرم گفتم: آیا او را می‌شناسی؟ گفت: نه او را می‌شناسم و نه هرگز او را دیده‌ام. در راه پدرم به من گفت: چقدر خوب می‌شد که او 500 درهم به ما بدهد! 200 درهم برای پوشاک، 200 درهم برای پرداخت بدهی و 100 درهم برای خرجی. من هم با خودم گفتم: کاش به من هم 300 درهم بدهد که با 100 درهم آن الاغی بخرم، 100 درهم هم برای خرجی و با 100 درهم دیگر هم لباسی بخرم و به مسافرت بروم!
به در خانه که رسیدیم، خدمتکار حضرت به استقبال ما آمد و ندا داد: علی بن ابراهیم و پسرش محمد بن علی وارد شوند. هنگامی‌که داخل شدیم و سلام کردیم، حضرت به پدرم فرمود: ای علی! چرا تا الآن نزد ما نیامده بودی؟ پدرم گفت: مولای من شرم داشتم با این حال شما را ملاقات کنم. هنگامی‌که از نزد او بازگشتیم، خدمتکارش پیش آمد و کیسه‌ای به پدرم داد و گفت: این 500 درهم را بگیر؛ 200 درهم برای لباس، 200 درهم برای پرداخت بدهی و 100 درهم برای خرجی! به من هم کیسه‌ای داد و گفت: تو هم این هم 300 درهم را بگیر؛ 100 درهمش را برای خرید الاغ و 100 درهمش هم برای خرجی.»[1]
در روایت دیگری می‌خوانیم: «اسماعیل بن محمد» یکی از نواده‌های عباس عموی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌گوید: «تصمیم گرفتم سر راه امام حسن عسکری(علیه‌السلام) بنشینم و هر گاه عبور کرد از او تقاضای کمک کنم. پس سر راه آن حضرت نشستم چون عبور کرد، برخاسته و اظهار نیازمندی کردم و معروض داشتم سوگند به خدا به اندازه یک درهم پول برای خرج صبح و شام خود ندارم! حضرت فرمود: ای بی‌نوا سوگند دروغ یاد می‌کنی با آن‌که دویست دینار در فلان مکان پنهان کرده‌ای. آن‌گاه افزود خیال نکنی این سخن را برای آن می‌گویم تا تو را از بخشش خویش محروم سازم؛ سپس به غلامش دستور داد آنچه حاضر داری به او بده غلام صد دینار که موجود داشت به من اعطا کرد. سپس فرمود: «تو هم‌اکنون که دینارها را پنهان کرده در وقت احتیاج و استفاده از آن‌ها محروم خواهی ماند». حضرت راست گفت، زیرا هنگامی‌که به خرید چیزی نیاز پیدا کردم و برای کندن زمینی که پول در آن بود، رفتم، هر چه جستجو کردم چیزی پیدا نکردم و معلوم شد پسرم از محل آن دینارها اطلاع پیدا کرده و همه آن‌ها را برداشته و فرار کرده است.»[2]
ابو یوسف قصیر شاعر متوکل هم می‌گوید: «پسری برایم متولد شد وضع مالیم خوب نبود، برای چند نفر نامه نوشتم و تقاضای کمک کردم، همه مرا مأیوس کردند؛ با خود گفتم بیرون بروم شاید کسی را ببینم، از خانه خارج شدم، ناگاه دیدم ابوحمزه آمد و در دستش کیسه ای سیاه بود که در آن چهار صد درهم بود. گفت: مولایم امام حسن عسکری(علیه‌السلام) می‌فرمایند این پول را خرج تولد فرزندت کن، خداوند ولادت او را برایت مبارک گرداند.»[3]
برای فهم بهتر این روایات باید به دو نکته توجه داشت؛ اول آن‌که در زمان امام حسن عسکری(علیه‌السلام)، شیعیان و دوستان آن حضرت، اجازه ملاقات با امام را نداشتند و نیروهای دشمن، سخت مراقب رفت و آمدهای امام بودند و کوچک‌ترین ارتباط با حضرت می‌توانست به قیمت جان امام و آن شخص منجر شود و دیگر آن‌که حضرت در کمک‌های خود تنها شیعیان و دوستداران خود را مدنظر نداشت بلکه حضرت تمام جامعه را در نظر داشت و به همه کمک می‌کرد و بخش قابل‌توجهی از این کمک‌ها توسط وکلای حضرت به دست مسلمانان بی‌بضاعت می‌رسید.[4]
در نتیجه می‌توان گفت: امام حسن عسکری(علیه‌السلام) علاوه بر بیان مسائل دینی و هدایت مردم، توجه فراوانی به حل مشکلات معیشتی مسلمانان داشت و اگر ما به سیره این امام بزرگوار مراجعه کنیم و آن را سرلوحه کارهای خود قرار دهیم دیگر در جامعه ما اثری از فقر باقی نمی‌ماند.
برای مطالعه بیشتر به کتاب «سیره پیشوایان» اثر مهدی پیشوایی مراجعه کنید.
_____________________________
پی‌نوشت
[1]. الكافي، شیخ كلينى، تصحیح علی اکبر غفارى، ناشر: دار الكتب الإسلاميه، چاپ چهارم، تهران، 1407ق، ج1، ص507-506.
[2]. الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، شیخ مفید، مؤسسه آل البيت عليهم السلام، چاپ اول، قم، 1413ق، ج2، ص232.
[3]. زندگانى حضرت جواد و عسكريين عليهم السلام، ترجمه جلد 50 بحار الانوار، علامه مجلسی، مترجم موسی خسروی، انتشارات اسلامیه، چاپ دوم، 1364ش، ص255.
[4]. برای اطلاعات بیشتر بنگرید به: سازمان وكالت و نقش آن در عصر ائمه (ع)، محمد رضا جباری، قم، موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 1382ش.