دروغ ممنوع

14:14 - 1395/10/23

- دروغ یکی از گناهان کبیره بوده و مورد مذمت در دین اسلام واقع شده است. از جمله عواملی که انگیزه‌ی دروغ گفتن را در انسان، پدید می‌آورد، الگوهای نامناسب، ترس از مجازات و همچنین برای رسيدن به هدف را می توان نام برد و از جمله عواقب دروغگویی را می توان در از بین رفتن ایمان و مروت و مردانگی مشاهده کرد.

 

عوامل درغگویی

در ادارات مختلف، باید کمی دروغ گفت تا مشکل انسان حل شود.
در منزل باید به خانم دروغ گفت وگرنه تا آخر شب، بابت کارها پرس و جو می کند.
سیاست یعنی دروغ، بدون دروغ نمی شود کاری از پیش برد... .
مطالب بالا، از جمله مثالهایی است که عوامل ایجاد این رذیله‌ی اخلاقی را در جامعه رواج داده است. بطوری که حلّال تمام مشکلات دورغ شده است و توسط دروغ گفتن، کارها و مسائل انسان حل می‌شود.
دروغ از بدترين معايب، زشت ترين گناهان و سبب ایجاد بسياری از مفاسد است و بالطبع از کارهای زشت و ناپسند و عادت به آن از رذايل اخلاقی و از گناهان کبيره است.
سوالی که ایجاد می‌شود اینکه چرا مردم دروغ می گویند و چه عواملی موجب می شود که مردم دروغ بگویند؟
هيچ انسانی فطرتاً دروغگو نيست. بلكه دروغ گفتن را از محيط خود، يعنی خانواده، مدرسه، دوستان و به طور كلّی اجتماعی كه در آن زندگی می‌كند ياد می‌گيرد. اين خوی ناپسند به مرور زمان، تبديل به عادت شده و گاه كل شخصيّت فرد را پوشش می‌دهد.
بنابراين صفت رذیله‌ی دروغگويی، هم از نظر علّت و زمينه پيدايش، و هم از نظر ميزان و شدّت و ضعف در افراد متفاوت است.
مهم‌ترین عواملی که باعث دروغگویی می‌شود:

1. الگوهاي نامناسب
از جمله عواملی كه باعث می شود افراد، به خصوص كودكان و نوجوانان به دروغگويی عادت كنند، وجود الگوهای نامناسب است.
الگوی بسیار مهم، برای کودکان و نوجوانان در منزل، والدین آنها است. اگر در خانواده‌ای والدين يا ديگر كسانی كه با كودك و نوجوان زندگی می‌كنند دروغ بگويند، ناخودآگاه و به طور غير مستقيم زمينه دروغگويی را براي آنان فراهم ساخته‌اند. خانواده و والدین، اولین الگوی فرزندان هستند. به‌همین دلیل امیرالمومنین(علیه السلام) در سفارشی به امام حسن(علیهما السلام) می فرمایند: «انَّمَا قَلْبُ الْحَدَثِ كَالْأَرْضِ الْخَالِيَةِ مَا أُلْقِيَ فِيهَا مِنْ شَيْ‏ءٍ قَبِلَتْهُ‏ فَبَادَرْتُكَ بِالْأَدَبِ قَبْلَ أَنْ يَقْسُوَ قَلْبُكَ وَ يَشْتَغِلَ لُبُّكَ لِتَسْتَقْبِلَ بِجِدِّ رَأْيِكَ مِنَ الْأَمْرِ مَا قَدْ كَفَاك‏ [1] قطعا دل جوان همانند زمين خالى است، هر بذرى در آن ريخته شود مى‏ پذيرد. بنابراين پيش از آنكه دلت سخت شود، و مغزت گرفتار گردد، اقدام به ادب آموزى تو كردم، تا با عزمى جدّى به امورت روى آورى.»
لذا الگوگرفتن و الگوپذیری در زندگی، بسیار نقش دارد و هرچه ما به سمت زندگی با الگوی غربی، منهای دین و اخلاق برویم، ثمرات و رذائل اخلاقی را در زندگی بیشتر مشاهده می کنیم.

2. ترس از مجازات
يكي از مهم‌ترين علل دروغگويی، ترس از مجازات، خدشه‌ وارد شدن به آبرو و جايگاه اجتماعی افراد است.
معمولا افراد برای اینکه جایگاه و شأن اجتماعی آنها به خطر نیفتند و ضربه نبیند، متوسل به دروغ می شوند.
امام حسن عسکری(علیه السلام) در این مورد می‌فرمایند: «جُعِلَتِ‏ الْخَبَائِثُ‏ فِي بَيْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتَاحُهُ الْكَذِبُ [2] تمام پليديها در اطاقى قرار داده شده، و كليد آن دروغ است.»
اینکه امام عسکری(علیه السلام) دروغ را کلید تمام پلیدیها و زشتی ها می‌دانند، بخاطر رابطه‌ی مستقیم بین دروغ و گناه است. رابطه دروغ و گناه بدین صورت است که انسان گناهكار، هرگز نمى‏‌تواند، راستگو باشد، چرا كه راستگويى موجب رسوايى او است، و براى پوشاندن آثار گناه معمولا بايد متوسل به دروغ شود. و به عبارت ديگر، دروغ انسان را در مقابل گناه آزاد مى‏ كند، و راستگويى محدود.

3. برای رسيدن به هدف
بعضی از اشخاص برای رسیدن به اهدافی که مورد نظر آنهاست و می‌خواهند به هر قیمتی شده است، به آن هدف و مقصد برسند؛ لذا يكی از راه‌های پيش رو و دم دستی خود را دروغ، می دانند و به آن متوسل می شوند. از جمله موارد این مساله را می توان در فضاهای مجازی به وضوح مشاهده کرد که افراد، برای ارضا کردن شهوات و منویات شیطانی، خود را خانم معرفی می کنند یا غیر از آنچه که هستند، نشان می دهند و حتی بعضی از سیاسیون، برای پیشبرد کارهای سیاسی خود ولو کار درستی نباشد، متوسل به دروغ شده و افرادی را به دور خود جمع می‌کنند تا به هدف سیاسی خود برسند.

لذا با بیان اینکه اگر شخص بخواهد، برای فرار از کارهایی که خودش انجام داده و همچنین برای رسیدن به خواسته‌ی خود از راهی غیر صحیح، وارد شده و با دروغ، گناه و عمل زشت خودش را بپوشاند و همچنین به هدفش برسد، مفاسد و عواقب بسیاری دارد که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد.
1ـ از بین رفتن ایمان:
دروغ از جمله رذایل اخلاقی محسوب می‌شود که با ايمان، ناسازگار است و ضعف و نابودي ایمان را در پي دارد. در روایتی امام صادق(علیه السلام) به این تضاد میان ایمان و دروغگویی، اشاره می فرمایند. ایشان می‌فرماید: «الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ قَالَ‏ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَكُونُ‏ الْمُؤْمِنُ‏ بَخِيلًا قَالَ نَعَمْ قَالَ قُلْتُ فَيَكُونُ جَبَاناً قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَيَكُونُ كَذَّاباً قَالَ لَا وَ لَا جَافِياً ثُمَّ قَالَ يُجْبَلُ الْمُؤْمِنُ عَلَى كُلِّ طَبِيعَةٍ إِلَّا الْخِيَانَةَ وَ الْكَذِب‏ [3] آيا مومن ممكن است بخيل باشد؟ فرمود: بله. آيا ممكن است ترسو باشد؟ فرمود بله. آيا ممكن است دروغگو باشد؟ فرمود: نه، مومن دارای هر سرشتی می شود، جز دروغ و خيانت.»
2ـ از بین رفتن مروت و مردانگی:
یکی از بزرگترین آسیب‌هایی که به واسطه‌ی دروغگویی برای انسان، ایجاد می‌شود، از بین رفتن مروت و جوانمردی فرد است. صفت رذیله‌ی دروغگویی، وقتی برای فرد عادت شود، اولین چیزی که از بین می‌برد، جوانمردی است که چه بسا فرد، بخاطر منافع خود حقوق دیگران را ضایع می کند. پیامبر بزرگوار اسلام(صلی الله علیه و آله وسلم) دروغگویی را عامل مهم برای از بین رفتن جوانمردی می دانند. ایشان در روایتی می‌فرمایند: «أَقَلُ‏ النَّاسِ‏ مُرُوَّةً مَنْ كَانَ كَاذِبا [4] جوانمردی در شخص دروغگو از همه كمتر است.»
نتیجه
بهترین راه برای افرادی که برای پیشبرد کارها یا ترس از مجازات، متوسل به دروغ می‌شوند، سفارش به تامل در آیات و روایاتی است که در مذمت دروغ و اثرات آن در زندگی بیان شده است و بدانند که دروغ مقدمه‌ای برای گناهان و زشتی‌های دیگری است که به دنبال خود دارد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
[1]. محمد بن حسين، شريف الرضي/ انصاريان، حسين، نهج البلاغه، ترجمه انصاريان، ص623، پيام آزادى، تهران، چاپ دوم، 1386 ش.
[2]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار (ط - بيروت)،ج96، ص263، دار إحياء التراث العربي، بيروت، چاپ دوم، 1403 ق.
[3]. مفيد، محمد بن محمد، الإختصاص، ص227، الموتمر العالمى لالفية الشيخ المفيد ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1413 ق.
[4]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار(ط - بيروت)، ج69، ص232، دار إحياء التراث العربي، بيروت، چاپ: دوم، 1403 ق.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
7 + 1 =
*****