چکیدہ: شکی نیست که پیرو معصومین (علیهم السلام) زیرک می باشد اما لازم است باید بدانیم کہ از نظر معصومین (علیهم السلام) زیرک کیست چون از نظر معصومین (علیهمالسلام)زیرک کسی است که به حساب نفس خود برسد.
از امروز آمادگی برای حساب و کتاب آخرت عین طبق عقل و عین زیرکی است چون زیرک همان کسی است که آخرت خودش را بهتر کند و درپی بهتر کردن باشد؛ اما پرسش اینجا است که چطور ما باید عاقبت خود را بخیر کنیم و زکاوت در چیست؟ برای پاسخ این سوال ما در محضر مبارک امیر المومنین(عليه السّلام)و امام کاظم(عليه السّلام) و امام حسن عسکری(عليه السّلام) می رویم و جوابش را از استناد به احادیث این بزرگواران(علیهم السلام) پیدا می کنیم.
امام حسن عسكرى (عليه السّلام) در تفسير خود از پدران بزرگوارش(عليهم السّلام) و آنان از على(عليه السّلام) و ايشان از پيامبر(صلّى اللَّه عليه و آله) روايت فرمود كه: أَكْيَسُ الْكَيِّسِينَ مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ وَ عَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْت زيركترين زيركان كسى است كه نفس خود را به پاى حساب كشد و براى بعد از مرگ خويش كار كند.
مردى در محضر امير المؤمنين(عليه السّلام) عرض كرد: اى امير المؤمنين! چگونه از نفس خود حساب كشد؟ فرمود: هر گاه صبح مىكند سپس وارد شب مىشود به نفس خود مراجعه كند و بگويد: اى نفس من! اين روزى بود كه بر تو گذشت و ديگر هرگز باز نمىگردد و خداوند از تو در باره اين روز مىپرسد كه چگونه آن را گذراندى و چه كارى در آن انجام دادى؟ آيا خداوند را ياد كردى يا ستايش نمودى؟ آيا در اين روز نيازهاى مؤمنى را بر آورده ساختى؟ آيا از مؤمنى اندوهش را بر طرف نمودى؟ آيا در نبود مؤمنى در ميان خانواده و فرزندانش او را محافظت كردى؟ آيا بعد از مرگ مؤمنى در ميان بازماندگانش [حقّ] او را محفوظ داشتى؟ آيا از غيبت نمودن برادر دينىات دست بر داشتى كه مسلمانى را يارى كرده باشى؟ در اين روز چه كردى؟ پس هر آنچه از خود مىداند به ياد آورد پس اگر به ياد آورد كه خيرى از او صادر شده خداوند را سپاس گويد و او را بر توفيقى كه به وى بخشيده تعظيم كند و اگر به ياد آورد كه گناهى يا كوتاهى كردنى از او سر زده از خداوند طلب مغفرت كند و تصميم بگيردكه ديگر به آن گناه باز نگردد.[۱]
بر مبنای این احادیث ما باید به حساب خود برسیم و هر روز نفس خودمان را محاسبه کنیم چنان که امام کاظم علیه السلام می فرمایند : از ما نیست کسی که هر روز به حساب نفس خود نرسد[۲]
حالا اگر ما خودمان را از شیعیان امیر المومنین(عليه السّلام) می دانیم پس بر ما لازم است که هر روز به حساب نفس خود برسیم تا اسم ما ھم شامل فھرست شیعیان معصومین (علیهم السلام) بشود؛ از خداوند خواستاریم که به ما ھر روز توفیق حساب نفس خودمان را بدھد.
______________________________________________
پی نوشتها
[۱] الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الْعَسْكَرِيُّ ع فِي تَفْسِيرِهِ عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِيٍّ ع عَنِ النَّبِيِّ ص قَالَ: أَكْيَسُ الْكَيِّسِينَ مَنْ حَاسَبَ نَفْسَهُ وَ عَمِلَ لِمَا بَعْدَ الْمَوْتِ فَقَالَ رَجُلٌ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ كَيْفَ يُحَاسِبُ نَفْسَهُ قَالَ إِذَا أَصْبَحَ ثُمَّ أَمْسَى رَجَعَ إِلَى نَفْسِهِ وَ قَالَ يَا نَفْسِي إِنَّ هَذَا يَوْمٌ مَضَى عَلَيْكِ لَا يَعُودُ إِلَيْكِ أَبَداً وَ اللَّهُ يَسْأَلُكِ عَنْهُ بِمَا أَفْنَيْتِهِ فَمَا الَّذِي عَمِلْتِ فِيهِ أَ ذَكَرْتِ اللَّهَ أَمْ حَمِدْتِهِ أَ قَضَيْتِ حَوَائِجَ مُؤْمِنٍ فِيهِ أَ نَفَّسْتِ عَنْهُ كَرْبَهُ أَ حَفِظْتِيهِ بِظَهْرِ الْغَيْبِ فِي أَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ أَ حَفِظْتِيهِ بَعْدَ الْمَوْتِ فِي مُخَلَّفِيهِ أَ كَفَفْتِ عَنْ غِيبَةِ أَخٍ مُؤْمِنٍ أَعَنْتِ مُسْلِماً مَا الَّذِي صَنَعْتِ فِيهِ فَيَذْكُرُ مَا كَانَ مِنْهُ فَإِنْ ذَكَرَ أَنَّهُ جَرَى مِنْهُ خَيْرٌ حَمِدَ اللَّهَ وَ كَبَّرَهُ عَلَى تَوْفِيقِهِ وَ إِنْ ذَكَرَ مَعْصِيَةً أَوْ تَقْصِيراً اسْتَغْفَرَ اللَّهَ وَ عَزَمَ عَلَى تَرْكِ مُعَاوَدَتِهِ. ". محمد ابن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البيت(علیہم السلام)، ج ۱۶، ص۹۸، ۱۴۰۹.
[۲] «لَیسَ مِنّا مَن لَم یُحاسِب نَفسَهُ فی کُلِّ یَومٍ فَاِن عَمِلَ خَیراً اِستَزادَ اللهَ مِنهُ وَ حَمِدَالله َ عَلَیهِ وَ اِن عَمِلَ شَرَاً اِستَغفَر،اللهَ مِنهَُ وَ تابَ اِلَیهِ». محمد باقر مجلسى، بحار الانوار، دار إحياء التراث العربي - بيروت، دوسری چاپ، ج۶۷، ص۷۲، ۱۴۰۲ ق.