خلاصه: محمد بن عثمان، دومین نایب امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بود. نیابت وی با دوتا امام تصریح شده است. وی مسایل كلامي، فقهي، اجتماعي و دیگر مسایل مردم را حل می‌کرد. و وی وسیله‌ای بین امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) و مردم بود.
بسم اللہ الرحمن الرحیم
محمد بن عثمان عمری، دومين نايب امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشريف) و فرزند نايب نخست عثمان بن سعید بود. او پيش از آن، در زمان حيات پدرش، از سوی امام عسكری(عليه السلام) به نيابت امام غايب معرفی شده بود. بدين صورت كه آن حضرت، هنگامی كه گروهی از شيعيان يمن در شهر «سامرا» به حضورش شرفياب شدند، عثمان بن سعيد را نزد خود فرا خواند و بر وكالت و وثاقت او تصريح كرد. سپس فرمود: «گواه باشيد عثمان بن سعيد عمری، وكيل من است و فرزندش محمد بن عثمان وكيل فرزند من، مهدی(عجل الله تعالي فرجه الشريف) شما است»[۱]
عثمان بن سعيد هنگام مرگ خود، به دستور حضرت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نيابت را به فرزند خود محمد بن عثمان سپرد. به علاوه خود حضرت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نيز در توقيعاتي، به نيابت او تصريح فرمود[۲]
امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشريف) در توقيعی چنين فرمود: ما برای خداييم و بازگشتمان به سوی او است. تسليم فرمان خدا و خشنود به قضای الهی هستيم. پدرت سعادتمندانه زيست و نيكو از اين جهان، ديده بر بست. خدا رحمتش كند و او را به اولياء و موالی خود ملحق سازد! كه همواره در راه آنان كوشا بود و در چيزهايی كه او را به خدا نزديك سازد، تلاش فراوانی داشت. خداوند تبارك و تعالی رويش را سفيد و درخشنده كند و لغزش‌هايش را ببخشد.[۳]
در بخش ديگری از آن توقيع، امام عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) فرمود: از كمال سعادت او بود كه خداوند چون تو فرزندی را روزی‌اش ساخت كه جانشين او باشد و به امر او قيام كند[۴]
در توقيع ديگری امام عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) فرمود: خداوند از محمد بن عثمان عمری، و از پدرش خشنود و راضی باشد! همانا او مورد وثوق من و نوشته او، نوشته من است[۵].
از نواب اربعه امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشريف) دومین نایب محمد بن عثمان به مدت زیاد عهدار نیابت امام بود و حدودا تا چهل سال او بر این عهده بود و رابط بین امام عصر(عجل الله تعالي فرجه الشريف) و مردم بود.
برخی ويژگی‌های محمد بن عثمان:
۱. وی فرزند نخستين نايب بود؛ از اين رو از موقعيت نيابت به طور كامل آگاهی داشت.
۲. همانند پدرش، از طرف دو امام به نيابت امام زمام(عليه السلام) نصب شده بود.
۳. در مقايسه با ديگر نايبان، مدت زمان بيشتری نايب حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشريف) بوده است.
۴. وي مرجع و پناهگاه شيعيان در مسايل كلامی، فقهی، اجتماعی و... بود.
۵. مبارزه با مدعيان دروغين نيابت امام عصر(عجل الله تعالی فرجه الشريف) بود.
طبق ديدگاه مشهور، در سال 305 ق در آخر ماه جمادی الاولی او وفات يافت. قبر او، در كنار قبر مادرش، بر سر راه كوفه در محلی كه خانه‌اش آن‌جا بود، واقع است. اين محل در سمت غربی بغداد است[۶]
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔
منابع:
[۱] شيخ طوسي، كتاب الغيبة، ص۳۵۶، ح۳۱۷۔
[۲] شيخ صدوق، كمال الدين و تمام النعمة، ج۲، ص۵۱۰، ح۴۱؛ شيخ طوسي، کتاب الغيبة، ص۳۶۱.
[۳] همان، ص۱۸۸، ح۳۸.
[۴] همان.
[۵] شيخ طوسی, كتاب الغيبة، ص۳۶۲، ح۳۲۶.
[۶] غفارزاده، علي، پژوهشي پيرامون زندگاني نواب خاص امام زمان(عليه السلام)، ص۲۳۰، به نقل از: كتاب الغيبة، ص۳۶۶.