یکی از ملاک‌های مهم و اصلی در انتخاب همسر، مسأله فرزندآوری است.
دین اسلام، در تمامی جوانب زندگی فردی و اجتماعی انسان، بهترین و عادلانه‌ترین موضع‌گیری‌ها و برنامه‌ها را ارائه کرده است. از جمله آنها حقوق زنان است که متأسّفانه برخی، دانسته یا نادانسته و با برداشت‌های غلط از متون دینی، به تخریب بی‌مبنای دین اسلام می‌پردازند. یکی از احادیثی که برخی، با کج‌فهمی، نتایج غلطی از آن می‌گیرند این روایت پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله) است که می‌فرمایند: «تَزَوَّجُوا بِكْراً وَلُوداً وَ لَا تَزَوَّجُوا حَسْنَاءَ جَمِيلَةً عَاقِراً فَإِنِّي أُبَاهِي بِكُمُ الْأُمَمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ؛[1] با زن باکره‌ای که بسیار می‌زاید ازدواج کنید و با زنی که زیبارو است ولی نازاست ازدواج نکنید، زیرا من به تعداد شما در مقابل امّت‌های دیگر در روز قیامت مباهات می‌کنم.» در این نوشتار، دو نکته مهم برآمده از روایت فوق را بررسی می‌نماییم.
جواز چندهمسری مردان
اصل تعدد زوجات در بسیاری از مواقع، در راستای حقوق زنان است نه بر خلاف آن! به این معنی که مردان به واسطه تحمّل کارهای سخت، جهاد و... همواره جمعیّتی کمتر از قشر زنان داشته‌اند. برای حلّ این مشکل به راهی نیاز است که این اختلاف جمعیّتی را جبران کرده و به همه زنان فرصت تشکیل خانواده و برآورده شدن نیازهای مادّی و عاطفی‌شان داده شود. پس جواز چند همسری، در راستای احقاق حقوق زنان است. مشخّص است که اگر در این زمینه راه قانونی نباشد یا اینکه عکس این قانون یعنی جواز چندشوهری برای زنان قرار داده شود در هر دو صورت، منجر به از بین رفتن بنیان خانواده که مرکز تربیت انسان‌هاست و دیگر مشکلات خواهد شد. نکته جالب اینکه، قرآن کریم با ضمیمه کردن شرط عدالت در اداء حقوق همسران، ضمن ارائه راهکار تعدّد زوجات برای حلّ معضلات اجتماعی، دفاع از آنان را محکمتر می‌کند و می‌فرماید: «وَ إِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تُقْسِطُواْ فىِ الْيَتَامَى فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاءِ مَثْنىَ وَ ثُلَاثَ وَ رُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلَّا تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ذَالِكَ أَدْنىَ أَلَّا تَعُولُوا؛[نساء/3] و اگر بترسيد كه مبادا درباره يتيمان(ازدواج با دختران يتيم) مراعات عدل نكنيد پس آن كس از زنان را به نكاح خود درآريد كه شما را نيكو(و مناسب با عدالت) است: دو يا سه يا چهار (نه بيشتر) و اگر بترسيد كه(چون زنان متعدّد گيريد) راه عدالت نپيموده و به آنها ستم مىكنيد پس تنها يك زن اختيار كنيد و يا چنانچه كنيزى داريد به آن اكتفاء كنيد، كه اين نزديكتر به عدالت و ترك ستمكارى است.» چنانکه از این آیه شریفه نیز روشن است، جواز چند همسری تنها در صورتی است که منجر به تضییع حقوق آن همسران نشود. پس؛ شرط عدالت در اداء حقوق همسران، یکی از اصول کلّی در این زمینه است.
منع از ازدواج با زنان نازا
اینکه برخی از شبهه افکنان با استناد به روایت فوق مدّعی ظلم دین اسلام به زنان نازا شده‌اند افترایی بیش نیست؛ چراکه پیامبر گرامی اسلام در روایت مزبور در مقام مشورت دادن به مردانی است که قصد انتخاب همسر دارند لذا باید ملاک‌های واقع‌بینانه‌ای را مطرح کنند تا مردان بهترین انتخاب را که به صلاح خود و اجتماع مسلمین است داشته باشند. ایشان در این روایت، به چند اولویّت و ملاک برتر اشاره کرده‌اند و همزمان بر اهمیّت رشد جمعیّت مسلمانان تأکید دارند. چند نکته در این زمینه گفتنی است
1. در زمان کنونی با پیشرفت علم، بسیاری از انواع نازایی قابل رفع و درمان است. از این نظر؛ افراد بسیار کمی شامل این بحث خواهند شد و شاید تا مدّتی بعد، با رشد بیشتر علم، دیگر مصداقی برای زن نازا موجود نباشد.
2. از آنجا که یکی از حکمت‌ها ازدواج، ادامه نسل است کاملاً منطقی است که حضرت به در نظر گرفتن این نکته سفارش کنند تا غفلت از آن موجب پشیمانی و مشکلات خانوادگی بعدی نشود. مؤیّد این مطلب این است که با وجود اختلاف در زیبایی زنان نسبت به یکدیگر امّا اولویّت با آن قرار داده نشده است. به عبارت دیگر این روایت در مقام رتبه‌بندی اولویّت از بین دو ملاک زیبایی و قابلیّت فرزندآوری است که پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله) به درستی ملاک برتر را فرزندآور بودن، معیّن کرده‌اند. مؤیّد دیگر، روایات دیگر این موضوع است؛ مثل اینکه رسول اکرم می‌فرمایند: «مَنْ تَزَوَّجَ امْرَأَةً لِمَالِهَا وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَ مَنْ تَزَوَّجَهَا لِجَمَالِهَا رَأَى فِيهَا مَا يَكْرَهُ وَ مَنْ تَزَوَّجَهَا لِدِينِهَا جَمَعَ اللَّهُ لَهُ ذَلِكَ؛[2] هر که با زنی به خاطر مالش ازدواج کند، خداوند او را به مال وی واگذار می‌کند، و هر که با او به خاطر جمال و زیبائیاش ازدواج نماید، در او چیزی را که خوشایند او نیست، خواهد دید، و هر که با وی به خاطر دینش ازدواج کند، خداوند تمامی این مزایا را برای او جمع می‌کند.» این روایت نیز در مقام بیان اولویّت‌هاست.
مباهات به کثرت جمعیّت، دلیلی دیگر بر اهمیّت فرزندآوری است؛ چرا که به معنای هدایت شدن افراد بیشتری توسّط دین مبین اسلام است.
نتیجه اینکه؛ چند همسری مردان، به عنوان راهکاری در جهت اعتدال جمعیّتی بین زنان و مردان و استیفای حقوق زنان است. با توجّه به لزوم لحاظ آینده‌نگری در ملاک‌های انتخاب همسر، منع از ازدواج با زنان نازا(گرچه شاید در این زمان مصادیق کمتری داشته باشد)، منطقی و عقلانی است.
پی‌نوشت
[1]. كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي( ط- الإسلامية)، 329ق، محقق / مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد؛ ناشر: دار الكتب الإسلامية، تهران، سال چاپ: 1407 ق، ج5، ص333.
[2]. طوسى، محمد بن الحسن؛ تهذيب الأحكام( تحقيق خرسان)، 460ق، محقق / مصحح: خرسان، حسن الموسوى؛ ناشر: دار الكتب الإسلاميه، تهران، سال چاپ: 1407 ق، ج7، ص400.