سه پلان از سبک زندگی فاطمی

زندگی معصومین(علیهم السلام) و اخباری که در خصوص سیره ایشان نقل شده، در تمام ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی، برای تمام انسان ها الگو و چراغ راهنمایی در جهت دست یابی به سعادت و کمال است. هر چند به واسطه علل مختلفی، همچون آتش زدن منابع روایی در طول تاریخ اسلام، بسیاری از مکتوبات اسلامی و اخبار زندگانی معصومین(علیهم السلام) از دسترس مسلمانان خارج شده و جامعه انسانی را از آن منابع ارزشمند محروم ساخته است؛[1] ولی با این حال معدود اخباری که در این خصوص در متون و منابع روایی وجود دارد راه و روش زندگی صحیح را در پیش روی  افراد قرار داده است، از جمله معصومانی که مورد مدح و ستایش پیامبر گرامی اسلام(صل الله علیه وآله) قرار داشته، حضرت فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است.[2] که تبعیت و الگو برداری از زندگی ایشان می تواند انسان را به قله های سعادت و کمال رهنمود سازد.

شاخص های سبک زندگی فاطمی
شاخص‌ها و مؤلفه‌های سبک زندگی اسلامی، از جامعیت و گستردگی فراوانی برخوردار است، به طور که رابطه فرد با خود، رابطه فرد با دیگران، و رابطه فرد با خدای متعال را شامل می شود. در این نوشتار تنها به گوشه‌ای از  زوایای سه گانه سبک زندگی فاطمی اشاره خواهیم کرد.

پلان اول:حوزه ارتباط با خدا: فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، اسوه تمام نمای عبودیت و بندگی خدای متعال بوده‌ است. بر اساس آموزهای اسلامی، این عبودیت خدای متعال است که به زندگی معنا و مفهوم می‌بخشد؛ چرا که اساس خلقت انسان نیز بر اساس بندگی خدای متعال تعریف شده است: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِيَعْبُدُونِ؛[ذاریات/56] من جنّ و انس را نيافريدم جز براى اينكه عبادتم كنند(و از اين راه تكامل يابند و به من نزديك شوند.)»، عبودیت و بندگی به نوعی ریشه در جهان بینی و ایدئولوژی اسلامی دارد؛ چرا که معنا و مفهوم زندگی در بینش اسلامی تنها معطوف به جنبه مادی و دنیوی انسان نیست و حیات ابدی انسان را نیز در بر می‌گیرد. سبک زندگی فاطمه زهرا(سلام الله علیها) به این بُعد از سبک زندگی اسلامی توجه خاص داشته، به طوری که عبودیت و بندگی باری تعالی به عنوان شاخص زندگی ایشان شناخته شده است. برای نمونه در خصوص شیوه بندگی ایشان نقل شده است: «عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيٍّ عَنْ أَخِيهِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ ع قَالَ رَأَيْتُ أُمِّي فَاطِمَةَ ع قَامَتْ فِي مِحْرَابِهَا لَيْلَةَ جُمُعَتِهَا فَلَمْ تَزَلْ رَاكِعَةً سَاجِدَةً حَتَّى اتَّضَحَ عَمُودُ الصُّبْحِ وَ سَمِعْتُهَا تَدْعُو لِلْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ وَ تُسَمِّيهِمْ وَ تُكْثِرُ الدُّعَاءَ لَهُمْ...؛[3] از حسين بن على از برادرش حسن بن على بن ابى طالب عليهم السّلام، آن حضرت فرمودند: شب جمعه‏ اى بود كه ديدم مادرم فاطمه(عليها السّلام) در محراب عبادت ايستاده و پيوسته در حال ركوع و سجود است تا سفيدى صبح طالع شد و در طول اين مدّت شنيدم كه براى مؤمنين و مؤمنات دعاء مى‏ فرمود.»

پلان دوم: حوزه فردی سبک زندگی اسلامی: زندگی فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در حوزه فردی نیز بی‌مثال بوده است. هر چند تمام ابعاد زندگی حضرت در متون و منابع اسلامی نقل نشده است، ولی آنچه در منابع اسلامی وجود دارد، گویای زندگی دقیق و منظم و آراسته ایشان است، از جمله مؤلفه های فردی زندگی فاطمه زهرا(سلام الله علیها) را می‌توان در روایت سلمان فارسی  مشاهده کرد، روایتی که گویای ساده زیستی و قناعت ایشان در زندگی است: «از سلمان نقل شده است روزی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) را دیدم كه چادری ساده بر سر داشت. با تعجب عرضه داشتم: عجبا! دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر كرسی های طلایی می‌نشینند و پارچه‌های زربافت و اشرافی به تن می‌كنند؛ امّا دختر رسول خدا(صلی الله علیه و آله) كه عظمت و جلالتش از همه آنها بالاتر و بیش‌تر است، نه چادرهای گران‌قیمت بر سر دارد و نه لباس های فاخر و زیبا!»[4]

پلان سوم: حوزه خانوادگی و اجتماعی: زندگی فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در حوزه اجتماعی و خانوادگی نیز اسوه و الگوی تمام نمای زندگی اسلامی برای جوامع اسلامی به شمار می آید. زوایای مختلف حضور مؤثر و به موقع در اجتماع و دفاع از ولایت و رهبری[5] و همچنین رعایت قوانین و اصول صحیح شوهر داری و رعایت احوال همسر در منزل،[6]  مهمان نوازی و تکریم مهمان و ده ها مؤلفه‌ و شاخصه اخلاق اجتماعی دیگر[7] که مجال پرداختن و بیان همه آنها در این متن میسر نیست، همه و همه تنها گوشه ای از سبک زندگی فاطمه زهرا(سلام الله علیها) است.

سخن آخر: زوایای مختلف زندگی فاطمه زهرا(سلام الله علیها) در تمام ابعاد زندگی فردی، الهی و اجتماعی برای همه انسان ها برنامه و شاخص مشخص دارد هرچند که به واسطه از بین رفتن منابع اسلامی در طول تاریخ همه آنچه در خصوص ایشان وجود در از دسترس وبه دست محبان و شیعیان خاندان عصمت و طهارت نرسیده است؛ ولی با این حال معدود مطالبی که از احوال و سیره ایشان وجود دارد همچون خورشیدی در منظومه اخلاق اسلامی می درخشد.

پی نوشت:
[1].  تذکرة الحفاظ، أبو عبد الله شمس الدين محمد الذهبي الوفاة: 748، دار النشر: دار الکتب العلمية - بيروت، الطبعة: الأولى، ج 1، ص 5.
[2]. كتاب سليم بن قيس الهلالي، هلالى، سليم بن قيس‏، محقق/ مصحح: انصارى زنجانى خوئينى، محمد، ناشر: الهادى، سال چاپ: 1405 ق‏، ‏ج‏2، ص869. «فَاطِمَةُ بَضْعَةٌ مِنِّي؛فاطمه(سلام الله علیها) پاره تن من است.»
[3]. علل الشرائع، ابن بابويه، محمد بن على‏، ناشر: كتاب فروشى داورى‏، سال چاپ: 1385 ش / 1966 م‏، ج‏1، ص181.
[4]. بحار الانوار،مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏، سال چاپ: 1403 ق‏، ج‏8، ص‏303،ح62.
[5]. سیره اجتماعی سیاسی فاطمه زهرا(س).
[6]. راز موفقیت در همسرداری فاطمه زهرا(س).
[7]. مولفه‌های اخلاق اجتماعی در سیره فاطمی.