عید نوروز در نزد اهل بیت(علیهم‌السلام) از تقدس ویژه‌ای برخوردار است که ما شیعیان نیز باید آن را نه به عنوان یک جشن ملی بلکه باید به عنوان یک عید فرا ملی و عید اسلامی و مذهبی به حساب آوریم.
«نوروز» به عنوان یک عید ملی مذهبی، نزد شیعیان به حساب می‌آید. این روز در نزد اهل بیت(علیهم‌السلام) بسیار تعظیم شده و به آن تقدس خاصی بخشیدند و اعمال عبادی بسیاری را برای این روز وضع کردند.
یکی از دلائل تقدس و تعظیم این روز، تقارن زمانی آن با واقعه غدیر در سال دهم هجری است که در مقاله قبلی به آن پرداختیم. اما در این روز به لحاظ تاریخی اتفاقات بسیار مهمی افتاده و یا خواهد افتاد که اهل بیت(علیهم‌السلام) آن را دلیل بر عظمت و اهمیت و تقدس این روز شمرده‌اند.
در حدیثی امام صادق(علیه‌السلام) وقایعی را که در این روز اتفاق افتاده است بیان فرمودند؛ معلی بن خنیس روایت می‌کند که به محضر امام صادق(علیه‌السلام) در روز نوروز وارد شدم که حضرت فرمود: «می‌دانی امروز چه روزی است؟
گفتم: فدایتان شوم، این روز، روزی است که پارسیان آن را بزرگ می‌دارند و در آن به یکدیگر هدیه می‌دهند.
ابوعبدالله(علیه‌السلام) فرمود: قسم به [کعبه و] بیت عتیقی که در مکه است! تعظیم نوروز جز برای امری قدیمی نیست که آن را برایت خواهم گفت تا آن را بدانی.
گفتم: ای سرورم! اگر این از جانب شما آموخته شود، برای من دوست داشتنی‌تر است از اینکه اموات من زندگی کنند و دشمنان من بمیرند.
حضرت فرمود: ای معلی ! روز نوروز روزی است که:
1. خدواند از بندگانش پیمان گرفت که او را عبادت کنند و برای او شریکی قرار نداده، به پیامبران و حججش و به ائمه(علیهم‌السلام) ایمان آورند.
2. نوروز اولین روزی است که خورشید در آن طلوع کرده و بادها در آن وزیدن گرفته‌اند و زینت زمین در این روز آفریده شده.
3. نوروز روزی است که کشتی نوح بر کوه جودی استقرار یافت.
4. روزی است که در آن رسول الله(صلیاللهعلیهوآله) امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را بر شانه‌هایش گذاشت تا بت‌های قریش را از بالای بیت الحرام سنگ زند و بشکست و همین طور است درباره حضرت ابراهیم(علیه‌السلام).
5. روزی است که نبی(صلیاللهعلیهوآله) به اصحابش امر کرد که با علی(علیه‌السلام) با عنوان امیرالمؤمنین بیعت کنند و در آن روز بیعت دوم واقع شد.
6. روزی بود که علی(علیه‌السلام) بر اهل نهروان پیروز شد و ذوالثدیه [صاحب دو پستان] را کشت.
7. روزی است که قائم ما و کارگزاران ظهور می‌کنند و آن روزی است که قائم ما(علیه‌السلام) بر دجال ظفر می‌یابد و او را در زباله‌دانی کوفه به دار می‌کشد و هیچ نوروزى نیاید جز آن که ما در آن توقع فرج داریم، زیرا آن روز از روزهاى ما اهل بیت و روزهای شیعیان ماست که فارس‌ها آن را حفظ کردند و شما آن را ضایع نمودید.
سپس حضرت فرمود: پیامبری از انبیای بنی اسرائیل، از پروردگارش سؤال کرد که چگونه این قومی را که خارج شده‌اند زنده می‌کند که خداوند به او وحی کرد که بر قبور آنان آب بپاشد، در این روز که اولین روز از سال ایرانیان است، پس زنده شدند و زندگی کردند در حالی که تعدادشان سی هزار نفر بود و بدین سان پاشیدن آب در نوروز سنت شد و کسی از علتش جز راسخان در علم، آگاهی ندارد و این روز اولین روز از سال پارسیان است.»[1]
معلی گوید: امام صادق(علیه‌السلام) این فرازها را بر من املاء کرد و من آن‌ها را نوشتم.
امام صادق(علیه‌السلام) در روایتی دیگر به معلی می‌فرماید: «روز نوروز، همان روزی است که پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) در غدیر خم برای امیرالمومنین(علیه‌السلام) بیعت گرفت و آنان، به ولایتش اقرار کردند و خوشا به حال کسی که بر این عهد پایدار ماند و وای بر کسی که این عهد را شکست. نوروز روزی است که پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) امیرالمومنین(علیه‌السلام) را به وادی جن فرستاد و از آنان عهدها و میثاق‌های متعددی گرفت....»[2]
ادامه این روایت، فرازهایی شبیه به روایت قبلی دارد.
وقوع این وقایع در این روز سبب عظمت و گران‌قدری این روز در نزد اهل بیت(علیهم‌السلام) و شیعیانشان شده است. از همین‌روست که اعمال عبادی مختلف بسیاری را برای این روز بیان شده است مانند استحباب روزه، غسل، عطر زدن و لباس پاکیزه پوشیدن، هدیه دادن، صله رحم و مصافحه کردن، اطعام کردن، خواندن نمازها و و دعاهای مختلف، زیارت امیرالمومنین(علیه‌السلام)، خواندن این زیارت و....[3]
بنابراین: توجه اهل بیت(علیه‌السلام) به این روز و سخن از عظمت آن، نشان از تقدس این روز دارد که ما شیعیان نیز باید آن را مقدس بداریم و آن را نه به عنوان یک جشن ملی باستانی، بلکه باید به عنوان یکی از اعیاد اسلامی و مذهبی و فرا ملی برشمریم.
__________________________
پی‌نوشت
[1]. عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَیسٍ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع یوْمَ النَّیرُوزِ فَقَالَ أَ تَعْرِفُ هَذَا الْیوْمَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاک هَذَا یوْمٌ تُعَظِّمُهُ الْعَجَمُ وَ تَتَهَادَى فِیهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقُ ع وَ الْبَیتِ الْعَتِیقِ الَّذِی بِمَکةَ مَا هَذَا إِلَّا لِأَمْرٍ قَدِیمٍ أُفَسِّرُهُ لَک حَتَّى تَفْهَمَهُ قُلْتُ یا سَیدِی إِنْ عُلِمَ هَذَا مِنْ عِنْدِک أَحَبُّ إِلَی مِنْ أَنْ یعِیشَ أَمْوَاتِی وَ تَمُوتَ أَعْدَائِی فَقَالَ یا مُعَلَّى إِنَّ یوْمَ النَّیرُوزِ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَخَذَ اللَّهُ فِیهِ مَوَاثِیقَ الْعِبَادِ أَنْ یعْبُدُوهُ وَ لَا یشْرِکوا بِهِ شَیئاً وَ أَنْ یؤْمِنُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَنْ یؤْمِنُوا بِالْأَئِمَّةِ ع وَ هُوَ أَوَّلُ یوْمٍ طَلَعَتْ فِیهِ الشَّمْسُ وَ هَبَّتْ فِیهِ الرِّیاحُ وَ خُلِقَتْ فِیهِ زَهْرَةُ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی اسْتَوَتْ فِیهِ سَفِینَةُ نُوحٍ عَلَى الْجُودِی وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی حَمَلَ فِیهِ رَسُولُ اللَّهِ ص أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ص عَلَى مَنْکبِهِ حَتَّى رَمَى أَصْنَامَ قُرَیشٍ مِنْ فَوْقِ الْبَیتِ الْحَرَامِ فَهَشَمَهَا وَ کذَلِک إِبْرَاهِیمُ ع وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی أَمَرَ النَّبِی ص أَصْحَابَهُ أَنْ یبَایعُوا عَلِیاً ع بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِینَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی وَجَّهَ النَّبِی ص عَلِیاً ع إِلَى وَادِی الْجِنِّ یأْخُذُ عَلَیهِمُ الْبَیعَةَ لَهُ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی بُویعَ فِیهِ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فِیهِ الْبَیعَةَ الثَّانِیةَ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی ظَفِرَ فِیهِ بِأَهْلِ نَهْرَوَانَ وَ قَتَلَ ذَا الثُّدَیةِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْهَرُ فِیهِ قَائِمُنَا وَ وُلَاةُ الْأَمْرِ وَ هُوَ الْیوْمُ الَّذِی یظْفَرُ فِیهِ قَائِمُنَا ع بِالدَّجَّالِ فَیصْلِبُهُ عَلَى کنَاسَةِ الْکوفَةِ وَ مَا مِنْ یوْمِ نَیرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَیامِنَا وَ أَیامِ شِیعَتِنَا حَفِظَتْهُ الْعَجَمُ وَ ضَیعْتُمُوهُ أَنْتُمْ وَ قَالَ إِنَّ نَبِیاً مِنَ الْأَنْبِیاءِ سَأَلَ رَبَّهُ کیفَ یحْیی هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ الَّذِینَ خَرَجُوا فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیهِ أَنْ یصُبَّ الْمَاءَ عَلَیهِمْ فِی مَضَاجِعِهِمْ فِی هَذَا الْیوْمِ وَ هُوَ أَوَّلُ یوْمٍ مِنْ سَنَةِ الْفُرْسِ فَعَاشُوا وَ هُمْ ثَلَاثُونَ أَلْفاً فَصَارَ صَبُّ الْمَاءِ فِی النَّیرُوزِ سُنَّةً الْخَیرَ». وسائل الشيعه، شيخ محمد بن حسن حر عاملى، قم، مؤسسة آل البيت(عليه‌السلام)، 1409ق، ج8، بَابُ اسْتِحْبَابِ صَلَاةِ یوْمِ النَّیرُوزِ وَ الْغُسْلِ فِیهِ وَ الصَّوْمِ ص173؛ عوالی اللئالی العزيزية فی الأحاديث الدينية، ابن أبی جمهور، قم، دار سيد الشهداء للنشر، 1405ق، ج3، ص41، رقم 10340.
[2َ]َّ.«إنّ یومَ النَّيْرُوزِ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي أَخَذَ فِيهِ النَّبِيُّ ص لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع الْعَهْدَ بِغَدِيرِ خُمٍّ- فَأَقَرُّوا لَهُ بِالْوَلَايَةِ فَطُوبَى لِمَنْ ثَبَتَ عَلَيْهَا وَ الْوَيْلُ لِمَنْ نَكَثَهَا وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي وَجَّهَ فِيهِ رَسُولُ اللَّهِ ص عَلِيّاً- إِلَى وَادِي الْجِنِّ وَ أَخَذَ عَلَيْهِمُ الْعُهُودَ وَ الْمَوَاثِيقَ وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي ظَفِرَ فِيهِ بِأَهْلِ النَّهْرَوَانِ- وَ قَتَلَ ذِي الثُّدَيَّةِ وَ هُوَ الْيَوْمُ الَّذِي فِيهِ يَظْهَرُ قَائِمُنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ وُلَاةَ الْأَمْرِ وَ يُظْفِرُهُ اللَّهُ بِالدَّجَّالِ- فَيَصْلِبُهُ عَلَى كُنَاسَةِ الْكُوفَةِ- وَ مَا مِنْ يَوْمِ نَيْرُوزٍ إِلَّا وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِيهِ الْفَرَجَ لِأَنَّهُ مِنْ أَيَّامِنَا حَفِظَهُ الْفُرْسُ وَ ضَيَّعْتُمُوهُ ثُمَّ إِنَّ نَبِيّاً مِنْ أَنْبِيَاءِ بَنِي إِسْرَائِيلَ سَأَلَ رَبَّهُ أَنْ يُحْيِيَ الْقَوْمَ الَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيَارِهِمْ وَ هُمْ أُلُوفٌ حَذَرَ الْمَوْتِ فَأَمَاتَهُمُ اللَّهُ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنْ صُبَّ عَلَيْهِمُ الْمَاءَ فِي مَضَاجِعِهِمْ فَصَبَّ عَلَيْهِمُ الْمَاءَ فِي هَذَا الْيَوْمِ فَعَاشُوا وَ هُمْ ثَلَاثُونَ أَلْفاً فَصَارَ صَبُّ الْمَاءِ فِي يَوْمِ النَّيْرُوزِ سُنَّةً مَاضِيَةً لَا يَعْرِفُ سَبَبَهَا إِلَّا الرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ وَ هُوَ أَوَّلُ يَوْمٍ مِنْ سَنَةِ الْفُرْسِ- قَالَ الْمُعَلَّى وَ أَمْلَى عَلَيَّ ذَلِكَ فَكَتَبْتُ مِنْ إِمْلَائِه». وسائل الشیعه، همان.
[3]. برای اعمال مخصوصه روز نوروز رجوع شود به: رساله نوروزیه، عزیز الله امامت کاشانی، کاشان، مجمع متوسلین به آل محمد، چاپ دوم، 1378ش، ص39؛ اعمال روز غدیر در مفاتیح الجنان.