- مسافرت های نوروزی باید همراه با عبرت آموزی از دیدن پدیده‌ها و توجه به دنیای آخرت باشد.
در ایام نوروز، بازار مسافرت مثل خیلی از بازارهای دیگر داغ است. دین اسلام، انسان را به سیر و سیاحت و مسافرت در زمین دعوت می‌کند؛ ولی حاصل سیر و سیاحت در زمین را بالاتر از تفریح و گردش و شادی می‌داند؛ مسافرت های نوروزی نیز از این فاعده مستثنی نیست. ما در این مقاله به دو نکته قرآنی در باره مسافرت اشاره و به ارائه توضیح مختصری درباره هر نکته، خواهیم پرداخت.
مسافرت و عبرت گیری از اوضاع گذشتگان
در قرآن آمده است: «أَ وَ لَمْ يَسيرُوا فِي الْأَرْضِ فَيَنْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ أَثارُوا الْأَرْضَ وَ عَمَرُوها أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوها[روم/9] آيا در زمين گردش نكردند تا ببينند عاقبت كسانى كه قبل از آنان بودند چگونه بود؟! آنها نيرومندتر از اينان بودند، و زمين را(براى زراعت و آبادى) بيش از اينان دگرگون ساختند و آباد كردند.»
مطابق این آیه، سیر و سیاحت در زمین، باید با نگرشی مفید همراه باشد. مسافر باید علاوه بر دیدن منظره‌ها و سرزمین ها، در احوال سرزمین ها و مردمان آن سرزمین ها تفکر کند تا بینش اعتقادی خود را بالا ببرد.
در ایام نوروز، معمولاً مسافرین از اماکن تاریخی هم دیدن می‌کنند. مسافر نوروزی با دیدن آثار تاریخی، بنابر آیات قرآنی باید در این نکته تفکر کند که صاحبان آثار تاریخی، با آنکه چه بسا از انسان امروزی قویتر بودند، چگونه آن همه آثار را رها کرده و تسلیم خاک(قبر) شدند.
باید بدانیم اگر مسافر نوروزی، ارتباط بهتری با خدا داشته باشد، مسافرت او حتی اگر به جاهای تاریخی و باستانی باشد؛ مسافرت او بالاتر از تفریح و گردش صرف است؛ زیرا مؤمن، بدون تفکر و تأمل به مناظر و پدیده‌ها نمی نگرد: «إِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذا نَظَرَ اعْتَبَرَ[1] همانا نگاه مؤمن عبرت آمیز است.»
آیه (روم /9) می‌فرمود که سیر و ساحت انسانها در زمین باید با عبرت گیری از اوضاع پیشینیان باشد؛ پیشینیانی که به فرموده قرآن از انسان های امروزی قویتر بوده‌اند و ما برخی از آثار آنها را می‌بینیم که بعد از قرنها محکم و استوار پابرجا مانده‌اند. حدیث اخیر نیز در راستای مطالب آیه، نگاه و نظر مؤمن به پدیده‌ها را با دقت و تأمل و عبرت گیری می‌داند.
انسان مؤمنی که به مسافرت می‌رود، علاوه بر لذت بردن از تفریح و گردشگری خود، تفکر و تأمل خود را نسبت به آثاری که می‌بیند، بالا می‌برد و از این طریق، دیدگاه معنوی خود را تقویت می کند.
مسافرت و توجه به آخرت
در سوره عنکبوت در باره سیر و سیاحت در زمین آمده است: «قُلْ سيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنْشِئُ النَّشْأَةَ الْآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَديرٌ[عنکبوت/20] بگو: در زمين بگرديد و بنگريد خداوند چگونه آفرينش را آغاز كرده است؟ سپس خداوند(به همين گونه) جهان آخرت را ايجاد خواهد کرد؛ يقينا خدا بر هر چيز توانا است.»
تفسیر نمونه در باره این آیه می‌نویسد: «بگو برويد و در روى زمين سير كنيد، انواع موجودات زنده را ببينيد اقوام و جمعيت هاى گوناگون را با ويژگي هايشان ملاحظه كنيد و بنگريد خداوند آفرينش نخستين آنها را چگونه ايجاد كرده است"؟ سپس همان خداوندى كه قدرت بر ايجاد اين همه موجودات رنگارنگ و اقوام مختلف دارد، دنیای آخرت را ايجاد می‌کند.»[2]
در ایام نوروز و بهار که طبیعت دو باره زنده می‌شود و زمینِ مرده، بیدار و رستاخیر طبیعت است؛ مسافر مؤمن را به یاد آخرت می اندازد: «يُخْرِجُ الْحَيَ مِنَ الْمَيِّتِ وَ يُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِ وَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ كَذلِكَ تُخْرَجُونَ[روم/19] او زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون خواهد آورد و زمين را پس از مردنش حيات می‌بخشد، و به همين گونه روز قيامت(از گورها) بيرون آورده می‌شويد.»
در آیه 9 سوره روم، عبرت آموزی از گذشتگان را به انسانهای مسافر تذکر می‌داد؛ در آیه اخیر، عبرت آموزی از طبیعت را به انسان یادآور می‌شود؛ طبیعتی که رویش آن در بهار، بعد از مرده بودن زمین در زمستان، بیانگر زنده شدن و برخاستن مجدد انسان از قبر، بعد از مردن اوست.
سخن آخر
دیدگاه عبرت آموزی مؤمن از آثار گذشتگان، باید سیر و سمت آخرتی و معنوی داشته باشد. مسافر مؤمن، در ایام نوروز و با دیدن رویش طبیعت و مناظر طبیعی، پی به رویش اعمال انسانها در آن جهان خواهد برد.
پی‌نوشتها
[1]. تحف العقول، ابن شعبه حرانى، حسن بن على، محقق / مصحح: غفارى، على اكبر، ناشر: جامعه مدرسين، سال چاپ: 1404 / 1363 ق، ص212.
[2]. تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، ناشر: دارالکتب الاسلامیه، سال چاپ:1374ش، ج16، ص237.