آیا امام زمان با شمشیر می جنگد

در برخی از روایات مربوط به قیام امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) آمده است که حضرت با شمشیر قیام می‌کند[1] و از دشمنان خدا انتقام می‌گیرد و آنان را خوار و ذلیل می‌کند. ما در این نوشتار به تبیین معنای این روایات می‌پردازیم.

شمشیر نماد قدرت و اعلان انقلاب
یکی از مسائلی که ممکن است افراد را در فهم احادیث دچار مشکل کند؛ عدم توجه به اصطلاحات زمان صدور روایات و ترجمه آن‌ها با توجه شرایط کنونی است. این مسئله باعث خطا در فهم روایات می‌شود و ممکن است اعتقادات افراد را با مشکل مواجه کند. یکی از این اصطلاحات، اصطلاح «سیف» به معنای «شمشیر» است. این اصطلاح با توجه به شرایط دوران معاصر به معنای تحرکات مسلحانه است، اما در زمان ائمه اطهار(علیهم‌السلام) به انقلاب اطلاق می‌شده است.[2]
بر این اساس، قیام با شمشیر، به معنای کشتار و خون‌ریزی استعمال نمی‌شده؛ بلکه قیام با شمشیر به معنای اعلام انقلاب با اقتدار و برتری است، مانند روایتی که بیان می‌کند خداوند متعال پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را با پنج شمشیر مبعوث کرد.[3] که بی‌تردید منظور از این روایت این نیست که خداوند حضرت را برای حرکت مسلحانه و کشتار مردم مبعوث کرده است، بلکه مراد این است که حضرت با اقتدار اسلام را گسترش می‌دهد و کفار را به اسلام دعوت می‌کند و جهاد، تنها در حالی رخ می‌دهد که مسلمانان در معرض خطر قرار داشته باشند، و راه دیگری برای دفع خطر وجود نداشته باشد.[4]

از سوی دیگر تعدادی از روایاتی که قیام امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) با شمشیر را توصیف می‌کنند؛ رفتار حضرت را به رفتار پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) تشبیه می‌کنند و با توجه به این‌که سیره پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در تبلیغ اسلام، حرکت مسلحانه نبوده و جهاد، تنها در موارد ضروری رخ داده است، می‌توان قیام امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را هم حرکتی دانست که جنبه فرهنگی آن بر جنبه نظامی‌اش غلبه دارد.[5]

البته استفاده از لفظ شمشیر در زبان‌های دیگر نیز همواره به معنای حرکت مسلحانه نیست، به‌ طور مثال در زبان فارسی ضرب‌المثل‌هایی وجود دارد که در آن‌ها لفظ «شمشیر» استفاده شده است، ولی دلالتی بر جنگ و کشتار ندارد و به معنای قدرت‌نمایی است، مانند: «فلانی شمشیر را غلاف کرده است.» یعنی دست از تلاش و کوشش برداشته و «فلانی شمشیر را از رو بسته است.» یعنی آشکارا قدرت‌نمایی می‌کند.

علاوه بر این مطالب، باید دانست که امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به عنوان حجت خداوند بر روی زمین و شخصیتی که مامور به برقراری عدالت در جهان است، ناگزیر از قصاص عده‌ای از جنایت‌کاران می‌باشد و این عمل حضرت مانند خون‌ریزی در عمل جراحی است که برای درمان غده‌های چرکین بدن لازم است. در مواردی هم حضرت برخی از جنایت‌کاران تاریخ مانند قاتلان امام حسین(علیه‌السلام) را که به امر الهی زنده شده‌اند قصاص می‌کند؛ که این موارد به علت عظمت جنایت این افراد است. اما بدیهی است که قیام برای تشکیل حکومت، تنها با بهره‌گیری از قدرت نظامی کارساز نیست؛ زیرا بسیاری از زورمندان در طول تاریخ به کشورگشایی پرداخته‌اند، ولی همین افراد در تشکیل یک دولت منسجم که هم تأمین کننده عدالت و رفاه باشد و هم انسجام و دوام داشته باشد، ناکام بوده‌اند.
در نتیجه فعالیت‌های فکری و فرهنگی نقش مهم‌تری در تشکیل یک نهضت دارد، مخصوصاً نهضتی مانند حرکت و قیام امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) که رسالتی جهانی دارد و می‌خواهد بشریت را از ظلمت به نورانیت و سعادت هدایت کند.

ناکامی کفار
باید دانست که تعابیری چون «انتقام»، «عذاب» و «ذلت» همیشه به معنای قتل و کشتار نیست؛ که برمبنای آن حضرت بخواهد کشتار کند، تا انتقام اولیای الهی گرفته شود؛ بلکه مراد این است که حضرت پس از ظهور، کفر و ظلم و ستم را ریشه کن می‌کند؛ لذا دشمنان حق و حقیقت در تلاش برای رسیدن به اهداف‌شان که گسترش فساد بر روی زمین است، ناکام می‌مانند و این خود بالاترین عذاب و حسرت برای آنان است که تمام اعمال و تلاش‌های خود را بی‌نتیجه ببینند.

از سوی دیگر نیز همین امر، بهترین انتقام از آنان نیز به شمار می‌رود؛ زیرا تنها در صورت از بین رفتن مظاهر ظلم و فساد است که اهداف والای انبیا و اولیای الهی محقق می‌شود و دل‌های مؤمنان و مظلومان طول تاریخ آرام می‌گیرد. به همین جهت خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «الَّذینَ کَفَرُوا وَ صَدُّوا عَنْ سَبیلِ اللَّهِ أَضَلَّ أَعْمالَهُمْ وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ به الهم [محمد/2-1] کسانی که کافر شدند و (مردم را) از راه خدا باز داشتند، (خداوند) اعمال‌شان را نابود می‌کند! و کسانی که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام دادند و به آن‌چه بر محمد، نازل شده- و همه حق است و از سوی پروردگارشان- نیز ایمان آورده‌اند، خداوند گناهان‌شان را می‌بخشد و کارشان را اصلاح می‌کند!»

در نتیجه:
با توجه به آن‌چه گذشت، مراد اکثر روایاتی که به شمشیر در قیام امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) اشاره دارد، اعمال قدرت و اقتدار حضرت است، هم‌چنین وازه‌هایی مانند انتقام هم دلالت بر ناکامی کفار و مشرکان در اجرای نقشه‌های شوم آنان است. البته این واژه‌ها در برخی از موارد هم مانند دفع خطر متجاوزان و قصاص جنایت‌کاران در معنای اصلی خود به‌کار می‌روند؛ ولی این‌ها به‌صورت موردی و پس از اتمام حجت با آنان در قیام و حکومت حضرت رخ می‌دهد؛ زیرا یکی از وظایف حضرت دفاع از جان و مال و ناموس جهانیان از تعرض متجاوزان و بدکاران است.  

برای مطالعه بیشتر به این کتاب‌ها مراجعه نمایید.
1. «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم» اثر مرحوم آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی.
2. « مهدویت رویکردها و چالش‌ها» نوشته مهدی مهریزی.
3. «کمال الدین و تمام النعمه» اثر شیخ صدوق.

______________________________
پی‌نوشت    
[1]. الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، شیخ طوسی، دار الکتب العلمیه، تهران، چاپ اول، 1390ق، ج3، ص108.
[2]. موسوعه الامام مهدی المنتظر من المهد الی یوم القیامه، صفار نجفی، دار نظیر عبود، بیروت، ج7، ص97.
[3]. الکافی، کلینی، تصحیح علی اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق، ج، ص11-10.
[4]. برای مطالعه بیشتر بنگرید به: دلایل دفاعی بودن جهاد از منظر قرآن.
[5]. الإستبصار فيما اختلف من الأخبار، همان.