راهکار افزایش عزت نفس

خداوند انسان اجتماعی و محتاج به معاشرت و روابط با مردم آفرید. بشر در این تعامل و معاشرت با اقوام و دوستان، دنبال عزت و دوست داشتن و محبوبیت در بین اطرافیانش است. حال برای رسیدن به این عزت و محبوبیت، بشر به چه روش هایی دست زده و آیا توانسته خود را به آن محبوبیت برساند؟
حال در محضر اهل بیت و کلام نورانی اهل بیت، به دنبال راه کاری برای افزایش عزت، هستیم. امام جواد(علیه السلام) در کلامی گهربار چنین فرمودند: «عِزُّ الْمُؤْمِنِ‏ غِنَاهُ‏ عَنِ‏ النَّاس‏ [1] عزّت و شخصيّت مؤمن در بى نيازى از مردم است.» حضرت عزت را در بی نیازی از مردم معرفی می کنند و قطعا غیر از مردم باید، به درگاه خداوند رفت و عزت را از خداوند طلب کرد، زیرا خداوند فرموده است: «مَنْ كانَ يُريدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَميعا [فاطر/ 10] كسى كه در پى كسب عزت درآيد بداند كه عزت همه‏ اش نزد خدا است.‏»
علامه طباطبایی در ذیل این آیه فرمودند: «اينكه چيزى قاهر باشد و نه مقهور، يا غالب باشد و شكست ناپذير، مختص به خداى (عز و جل) است، چون غير از خداى (عز و جل)، هر كسى را فرض كنى، در ذاتش فقير، و در نفسش ذليل است، و چيزى را كه نفعش در آن باشد مالك نيست، مگر آنكه خدا به او ترحم كند، و سهمى از عزت به او بدهد.»[2]
پس مشخص شد که عزت دست خداوند است و مردم باید بدانند غیر درگاه خداوند، جایی نباید دنبال عزت بود. حال به بیان کلام امام جواد(علیه السلام) بپردازیم که چرا حضرت راه کسب عزت را در بی نیازی از مردم می دانند.
1- احتیاج به مردم، فقر و وابستگی در پی دارد
اینکه اگر ما به کسی یا گروهی چشم امید داشته باشیم، قطعا در زمان نبود این تکیه گاه به نداری و بی چیزی می رسیم که این حالت در شان مومن نیست  لذا خداوند برای بندگانش احتیاج و فقر و وابستگی را به نسبت به خودش جایز دانسته نه اینکه نسبت به دیگران و مخلوقات خداوند این فقر و احتیاج وجود داشته باشد. لذا خداوند فرموده است:
«يا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُ‏ الْحَمید [فاطر/15] اى مردم! شما محتاج به خداييد و خدا تنها بى‏ نياز و ستوده است‏.» زیرا احتیاج و نیاز به یک شخص، بی نیاز برای انسان وابستگی و فقر و احتیاج به بار نمی آورد، اما اگر او هم مانند ما خودش محتاج به غیر باشد این وابستگی ما هم عزت ما را زیر سوال می برد و هم باعث نداری و احتیاج ما می شود و ما هرگز به بی نیازی و عزت نمی رسیم. جناب حافظ هم زیبا سرودند که:
«غلام همت آنم که زیر چرخ کبود
ز هر چه رنگ تعلق پذیرد آزادست.»[3]
آیت‏ الله سید عباس خاتم یزدی در احوالات و عزت نفس امام خمینی(رحمه الله علیه)  نسبت به دنیا و بی میلی در دریافت وجوهات چنین می گویند:
«بارها کسانی بودند که خدمت امام می ‏رسیدند و به ایشان عرض می‏ کردند اینهایی که به مکه می ‏آیند نوعاً مقلد شما هستند و به شما علاقه ‏مند هستند و می ‏خواهند وجوهاتشان را به شما بدهند لازم است کسی را همه ساله به مکه بفرستید ولی ایشان قبول نمی‏ کردند. بعضی ها می ‏خواستند حاج آقا مصطفی را به مکه برای این کار بفرستند اما امام راضی نمی ‏شدند تا اینکه یکسال حاج آقا مصطفی به من پیشنهاد کرد که از طرف امام به مکه بروم و به عنوان وکالت از طرف امام وجوهات مردم را جمع ‏آوری کنم. وقتی خدمت امام رسیدم که با ایشان خداحافظی کنم مطلبی فرمودند که برای من نصیحت خیلی بزرگی شد. امام فرمودند: من هیچوقت دنبال پول نرفتم در تمام مدّت عمرم دنبال پول نرفته ‏ام، می‏ خواهم رفقایم هم همین طور باشند. چون امام شنیده بود که وقتی یک تاجری می ‏آید بعضی چطور دنبال او می‏ روند یا می‏ فرستند دنبال او که او را ببینند و وجوهاتشان را بگیرند بعد به من فرمودند: هیچ وقت شما را داخل کاروان ها نبینم اصلاً به دیدن کسی هم در کاروان ها لازم نیست بروید، چون از طرف من وکالت دارید، ممکن است بعضی خیال کنند که آمده ‏اید حساب مردم را برسید و وجوهات بگیرید.»[4]

2- وابستگی به خلق، نتیجه نا امیدی از خدا
یکی از دلایلی که ما به خلق وابسته می کند، گمان این است که کسی به جز مردم نمی توانند مشکل انسان را بر طرف کنند. البته اینکه انسانها وسیله ای برای برآوردن حاجات دیگر مردم هستند، حرف درستی است اما اینکه اگر این فکر تبدیل به باور شود و به توجه بیش از حد به خلق با جای خالق بیانجامده، خطر ناک و درد سر ساز است. مانند ناامیدی فرزندان یعقوب از پیدا کردن یوسفی که خودشان او را گم کرده بودند و پدرشان چنین به آنها فرمود:«يا بَنِيَّ اذْهَبُوا فَتَحَسَّسُوا مِنْ يُوسُفَ وَ أَخيهِ وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ‏ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ‏ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكافِرُون‏ [یوسف/87] فرزندان من! برويد و يوسف و برادرش را بجوئيد و از فرج خدا نوميد مشويد، كه جز گروه كافران از گشايش خدا نوميد نمى‏ شوند.»
علامه طباطبایی در ذیل این آیه فرمودند: «و بر هر كس كه ايمان به خدا دارد لازم و حتمى است به اين معنا معتقد شود كه خدا هر چه بخواهد انجام مى‏ دهد و بهر چه اراده كند حكم مي نمايد، و هيچ قاهرى نيست كه بر مشيت او فائق آيد و يا حكم او را به عقب اندازد، و هيچ صاحب ايمانى نمى ‏تواند و نبايد از روح خدا مايوس و از رحمتش نا اميد شود زيرا ياس از روح خدا و نوميدى از رحمتش در حقيقت محدود كردن قدرت او، در معنا كفر به احاطه و سعه رحمت اوست‏.»[5]

نتیجه:
ار انسان می خواهد به عزت و عدم وابستگی به دیگران برسد، باید از خلق و احتیاج آنها دل ببرد و هیچ توقعی از کمک دیگران و طمعی به مال و اموال آنها نداشته باشد که اگر آنها به مرتبه ای برسند، حتما نگاهی هم به زیر دستان خود می کنند، که این کار مخالف عزت نفس مومن است و با آموزه های وحیانی دین اسلام سازگاری ندارد.

____________________________________

پی نوشت:
[1]. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الأنوار، تاريخ وفات مؤلف: 1110 ق‏، محقق / مصحح: جمعى از محققان‏، موضوع: جوامع روايى‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 111، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏، مكان چاپ: بيروت‏، ج72، ص102.
[2]. ‏طباطبايى، محمدحسين‏‏، ترجمه تفسير الميزان، مترجم: موسوى، محمد باقر، متوفاى 1421 ه. ق، موضوع: كلامى شيعى- اجتهادى- قرآن به قرآن- اجتماعى- ادبى بلاغى- فلسفى‏، زبان: فارسى‏، تعداد جلد: 20، ناشر: جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، ج17، ص28.
[3]. دیوان حافظ، غزلیات، غزل37، گنجور.
[4]. پرتابل امام خمینی(رحمه الله علیه).
[5]. ‏طباطبايى، محمدحسين‏‏، ترجمه تفسير الميزان، مترجم: موسوى، محمد باقر، متوفاى 1421 ه. ق، موضوع: كلامى شيعى- اجتهادى- قرآن به قرآن- اجتماعى- ادبى بلاغى- فلسفى‏، زبان: فارسى‏، تعداد جلد: 20، ناشر: جامعه مدرسين حوزه علميه قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، ج11، ص320.