تفاوت ادیان ابراهیمی درباره منجی

اعتقاد به ظهور منجی عالم‌تاب، که جهان هستی را از ظلمت خارج کرده و به سوی نور رهنمود کند، از اندیشه‌هایست که در تمام ادیان مشترک است. اما در این میان تفاوت‌های اساسی و گاه بنیادین بین این باورها وجود دارد، از این‌رو در این نوشتار تلاش می‌کنیم این تفاوت‌ها را در میان ادیان ابراهیمی بررسی کنیم.

تفاوت اندیشه وجود منجی، در ادیان ابراهیمی سوای از تفاوت‌هایی که در نام و القابی دارند در دو بخش عمده می‌توان تبیین کرد:

الف) وجود و تولد منجی
از دیدگاه یهودیت منجی موعود شخصی است که در آینده به دنیا خواهد آمد و از فرزندان داوود نبی(سلام‌الله‌علیه) است.[1]
در حالی که از دیدگاه مسیحیت، اندیشه منجی مربوط به رجعت مسیح برای بار دوم است و بعد از به صلیب کشیده شدن[2] وی انجام می‌پذیرد. آن‌چنان که در کتاب اعمال رسولان آمده است: «خداى پدران ما، عيسى را كه به صليب كشيده و كشتيد، دوباره برگرداند، و بر دست راست خود بالا برده، سرور و نجات‏دهنده سازد تا قوم بنی اسرائيل را توبه دهد.»[3]
اما در اندیشه مسلمانان دو دیدگاه در مورد تولد منجی وجود دارد، از دیدگاه اول که مربوط به قاطبه شیعیان و جمعی از اهل سنت است،[4] حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به دنیا آمده است و اکنون در میان مردم زندگی می‌کند ولی از دیدگاه غالب معاصرین اهل سنت، مهدی موعود(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به دنیا نیامده است، و در آینده به دنیا خواهد آمد.

ب) اهداف منجی
در بین مسیحیان و مسلمانان اتفاق نظر وجود دارد که حضرت منجی ــ مسیح(علیه‌السلام) از دیدگاه مسیحیت و امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) از دیدگاه اسلام ــ موعودی جهان شمول است که تمام جامعه انسانی را از ظلمت به سوی نور هدایت می‌کند، و تمام انسان‌ها را در جنبه مادی و الهی رشد می‌دهد.[5]
ولی موعود یهودیان، منجی نجات بخش قوم یهود است، که سبب برتری این قوم بر دیگر اقوام می‌شود و بیشترین دغدغه‌اش بازگرداندن سروری و رونق دنیایی این قوم است، و کمتر به نجات و رستگاری معنوی مردمانش توجه دارد.[6]

در نتیجه: پس با توجه به نکاتی که بیان شدن نباید گمان کنیم که اندیشه منجی موعود که در ادیان ابراهیمی وجود دارد تماماً شبیه یکدیگر است، و تفاوتی با هم ندارد. بلکه در برخی از موارد بین آنان شباهت و در بعضی دیگر تفاوت‌هایی وجود دارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت
[1]. تاريخ جامعه اديان، جان ناس، ترجمه علی اصغر حکمت، انتشارات: پیروز، سال چاپ:1354ش، ص 364 و 365.
[2]. از دیدگاه قرآن مسیح هیچ‌گاه به صلیب کشیده نشد آن چنان که خداوند متعال می‌فرماید: «وَ قَوْلِهِمْ إِنَّا قَتَلْنَا الْمَسيحَ عيسَى ابْنَ مَرْيَمَ رَسُولَ اللَّهِ وَ ما قَتَلُوهُ وَ ما صَلَبُوهُ وَ لكِنْ شُبِّهَ لَهُمْ وَ إِنَّ الَّذينَ اخْتَلَفُوا فيهِ لَفي‏ شَكٍّ مِنْهُ ما لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِلاَّ اتِّباعَ الظَّنِّ وَ ما قَتَلُوهُ يَقيناً *بَلْ رَفَعَهُ اللَّهُ إِلَيْهِ وَ كانَ اللَّهُ عَزيزاً حَكيما[نساء/157-158] و گفتن اين كه ما مسيح عيسى پسر مريم پيامبر خدا را كشتيم در حالى كه نه او را كشتند و نه به دار آويختند، بلكه امر بر آن‌ها مشتبه شد و آنان كه در قتل او اختلاف كردند و از آن در ترديد بودند، به آن يقين نداشتند، تنها از گمان پيروى كردند به طور يقين او را نكشته بودند*بلكه خدا او را به نزد خود بالا برد و او تواناى فرزانه است.»
[3]. مهدى(عليه السلام) تجسم اميد و نجات، عزيز الله‏ حيدرى، انتشارات: مسجد مقدس جمكران‏، سال چاپ: 1382 ه. ش‏، ص: 67 به نقل از  اعمال رسولان، ج 5، ص 31 و نجات‏بخشى در اديان، ص 114.
[4]. ر.ک. برای آشنایی با برخی از اهل سنت که قائل به این دیدگاه هستند رجوع کنید به «در انتظار ققنوس كاوشى در قلمرو موعودشناسى و مهدى باورى»، ثامر هاشم حبيب عميدى، ترجمه:‏ مهدى عليزاده، انتشارات: موسسه آموزشى و پژوهشى امام خمينى(ره)، سال چاپ: 1387 ه. ش‏، ‏ص: 189.
[5]. ر.ک به منجی آخر الزمان در انجیل
[6]. مقاله «گونه‌شناسى موعود»، على موحديان، فصلنامه هفت آسمان،سال چاپ:  زمستان 1380 و بهار 1381، شماره 12 و 13.