ویژگی کوفیان در کلام حضرت زینب(س)

آنچه در ایام وفات حضرت زینب(سلام الله علیها) برای محبین و ارادتمندان حضرت مسبوق به ذهن است، صفات فردی حضرت مانند، صبر و عفت و عبادت و بصیرت سیاسی و... است. اما به نظر می رسد باز خوانی کلام حضرت در خطبه های سازنده ایشان در ایام اسارت، خالی از لطف نیست. و تحلیل اینکه حضرت برای کوفیان چه صفاتی را برشمردند تا روحیات پنهان آنان را برملا کنند هم شنیدنی است.

ویژگی کوفیان در کلام حضرت زینب(سلام الله علیها)
مردم ما معمولا این شعار را زیاد به کار می برند (ما اهل کوفه نیستیم) و خود را از بی وفایی کوفیان متنفر می دانند، اما علت این بی وفایی مهم تر از خود آن صفت زشت اخلاقی است و آن اینکه حضرت در بیان روحیات آنها فرمودند: «هَلْ‏ فِيكُمْ‏ إِلَّا الصَّلَف‏ وَ الْعُجْبُ‏ وَ الشَّنَفُ‏ وَ الْكَذِب‏[1] آیا در شما کسی غیر از انسان لاف‌زن هست؟ شما اهل عُجب و اهل بغض و کینه پیدا کردن نابجا هستید و اهل دروغ هستید.»
1- کوفیان اهل ادعا کردن بودند
لاف زدن صرف قطعا مذموم و مورد علاقه هیچ فردی نیست و کسی با ادعای تنها نمی تواند برادری و دوستی خود را ثابت کند و در زمان عمل، مردان واقعی شناخته می شوند.
حجت الاسلام پناهیان در این باره می گویند: «لاف‌زن و مدعی در لغت به کسی گفته می‌شود که مدح و حُسنی که در او نیست را برای خودش قائل باشد. یعنی از محسنات خودش در توهّم به‌سر می‌برد و اهل ادعاست. بیایید از خودستایی، گزافه‌گویی و ادعا کردن، خیلی فاصله بگیریم و بگذاریم کسانی که لاف‌زن و مدعی هستند، تنها بمانند. یعنی آن‌قدر از گزافه‌گویی فاصله بگیریم که فقط معدودی از مدعیان و لاف‌زنان که بوی کوفیان را می‌دهند در میان مردم، تنها بمانند و شناخته شوند.»[2]

2- کوفیان اهل عُجب بودند
عجب یکی از بدترین صفات و رذیله های اخلاقی است که می تواند انسان هایی بزرگ را زمین گیر کند. لذا حضرت علی(علیه السلام) فرمودند: «سَيِّئَةٌ تَسُوءُكَ خَيْرٌ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ حَسَنَةٍ تُعْجِبُك‏ [3] خطایی که باعث ناراحتی تو شود، نزد خداوند از کار نیکی که باعث عجب تو شود بهتر است.» خیلی افراد بزرگ و شاگرد اول های اسلام بودن که با این عجب و خود بزرگ بینی، گرفتار شدند و حتی در مقابل امام زمان خود قیام کردند.
حال ما تصور کنیم این صفات اگر در انسان های مومن و مذهبی بوجود بیاید چه بلایی به سر جامعه می آید.

3- کوفیان اهل بغض کینه جو بودند
یکی از خصلت های بد کوفیان «شنف» یعنی شدت بغض است. [4] حال این کینه و بغض که با مومن بودن در تضاد است چه بلایی به سر محبان و دعوت کنندگان از امام حسین(علیه السلام) آورد. باید دانست که کینه در روایات چقدر مذمت شده و چه پیامد هایی را بدنبال دارد.
حضرت علی(علیه السلام) می فرمایند: «سَبَبُ الْفِتَنِ الْحِقْد [5] علت فتنه ها و آشوب ها كينه توزى است.» با این کلام بوضوح در میابیم که بسیاری از اختلافات مذهبیون هم به خاطر کینه های بی جا و بی دلیلی است که از یکدیگر دارند. مثلا کاری یا حرکتی را از شخصی دیده اند و آن را بهانه کرده اند برای نفرت یا دشمنی و در مواردی کینه بین دو نفر، باعث اختلاف بین دو گروه یا هیات مذهبی و در نتیجه لکه دار شدن دین و مذهب است.
در مباحث سیاسی هم متاسفانه مشاهده می شود که دو نفر به خاطر تفاوت مبانی سیاسی و جناح بندی ها از هم کینه به دل می گیرند و این خود باعث ایجاد دشمنی و فتنه در بین آنها می شود و هیچ کدام طرف دیگر را قبول ندارد.

4- کوفیان دروغ گو بودند
کوفیان در دعوت از امام خود و وعده های یاری، دروغ گفتند و خلف وعده کردند. متاسفانه بعضا در جامعه اسلامی و معاملات بازار، بسیار دروغ به کار می رود و حال آنکه در روایات ما بسیار از این صفت زشت نهی شده و از عواقب آن سخن به میان آمده است.
مردی به رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: « مومن زنا می کند؟ فرمودند: ممکن است. گفت: مومن دزدی می کند؟ فرمودند: ممکن است. گفت یا رسول الله: مومن دروغ می گوید؟ فرمودند: نه، خداوند در قرآن فرموده اند: کسی با دروغ افترا می بندد که ایمان نداشته باشد.» [6] خوب با این روایت روشن می شود که افراد دروغ گو، ایمانشان مشکل دارد و در یک معنی مومن نیستند و الا دروغ نمی گویند.

نتیجه:
 مقام معظم رهبری فرمودند: «آنچه كه از بیانات زینب كبری باقی مانده است و امروز در دسترس ماست، عظمت حركت زینب كبری را نشان می دهد. خطبه‌ی فراموش نشدنی زینب كبری در بازار كوفه یك حرف زدن معمولی نیست، اظهارنظر معمولی یك شخصیت بزرگ نیست؛ یك تحلیل عظیم از وضع جامعه‌ی اسلامی در آن دوره است كه با زیباترین كلمات و با عمیق‌ترین و غنی‌ترین مفاهیم در آن شرائط بیان شده است.» [7]
حضرت زینب(سلام الله علیها) با بیان خود به اذعان همه فوق العاده است، روحیات مردم کوفه را به ما نشان دادند تا ما به این صفات زشت اخلاقی مانند دروغ و کینه و عجب و لاف زنی گرفتار نشویم.

______________________________

پی نوشت:

[1]. طبرسى، احمد بن على، الإحتجاج على أهل اللجاج، تاريخ وفات مؤلف: 588 ق‏، محقق / مصحح: خرسان، محمد باقر، موضوع: كلام‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 2، ناشر: نشر مرتضى‏، مكان چاپ: مشهد، سال چاپ: 1403 ق‏، ج2، ص 304.
[2]. استاد پناهیان، سایت بیان معنوی.
[3]. شريف الرضي، محمد بن حسين، نهج البلاغة‏، تاريخ وفات مؤلف: 406 ق‏، محقق / مصحح: صالح، صبحي‏، موضوع: گوناگون‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 1، ناشر: هجرت‏، مكان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1414 ق‏، ص477.
[4]. مدرسه فقاهت.
[5]. تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحكم و درر الكلم‏، تاريخ وفات مؤلف: 550 ق‏، محقق / مصحح: رجائى، سيد مهدى‏، موضوع: گوناگون‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 1، ناشر: دار الكتاب الإسلامي‏، مكان چاپ: قم‏، سال چاپ: 1410 ق‏، ص395.
[6]. «قَالَ رَجُلٌ لَهُ ص الْمُؤْمِنُ يَزْنِي قَالَ قَدْ يَكُونُ ذَلِكَ قَالَ الْمُؤْمِنُ‏ يَسْرِقُ‏ قَالَ ص قَدْ يَكُونُ ذَلِكَ قَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ الْمُؤْمِنُ يَكْذِبُ قَالَ لَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى‏ إِنَّما يَفْتَرِي الْكَذِبَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُون‏» مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى‏، بحار الأنوار، تاريخ وفات مؤلف: 1110 ق‏، محقق / مصحح: جمعى از محققان‏، موضوع: جوامع روايى‏، زبان: عربى‏، تعداد جلد: 111، ناشر: دار إحياء التراث العربي‏، مكان چاپ: بيروت‏، ج69، ص 263.
[7]. دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله خامنه ای.