پیشرفت علوم در خدمت جامعه مهدوی

یکی از اعتقادات ما این است که امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) پس از قیام و تشکیل حکومت بر تمام جهان حکومت می‌کند. سوالی که ممکن است به وجود آید این است که؛ این قلمرو وسیع با چه امکانات و وسایلی اداره می‌شود؟

برای اداره قلمرو وسیع حکومت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) که تمام جهان را در برمی‌گیرد؛ لازم است تا امکانات پیشرفته‌ای هم وجود داشته باشد که به کمک آن‌ها بتوان در کوتاه‌ترین زمان ممکن اطلاعات و ابزار موردنیاز را از جایی به جای دیگر منتقل کرد.
امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در عین اینکه مانند جد گرامی خود پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) که جاهلیت کهن را از بین برد؛ جاهلیت مدرن را که منشأ تمام گرفتاری‌های بشر در دوره آخرالزمان است را از بین می‌برد[1] و تمدن نوین بشری را بر مبنای تعالیم الهی و خدا محوری و خدمت‌رسانی بنا می‌کند. در این تمدن اسرار و علومی را که پروردگار در اختیار حضرت قرار داده به همراه علومی که توسط خود بشر کشف شده؛ در خدمت رفاه و آسایش عادلانه بشر قرار می‌گیرد و حضرت آن را در تمام عالم فراگیر می‌کند.[2]

تعالیم امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) که خود عالم‌ترین فرد زمان است، باعث می‌شود که سطح علم و آگاهی مردم به اوج برسد و زمین از نور علم و دانش حضرت آکنده شود.[3] امام صادق(علیه‌السلام) در این باره فرمودند: «علم و دانش بیست و هفت حرف است و همه آن‌چه پیامبران الهی آوردند و تاکنون مورد استفاده‌ی بشر قرار گرفته است، دو حرف از آن بوده است. هنگامی‌که حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) قیام کند، بیست و پنج حرف دیگر را ظاهر کرده و به آن دو ضمیمه می‌کند و در میان مردم منتشر خواهد کرد.»[4]
این حدیث آشکارا از پیشرفت گسترده علوم در عصر ظهور خبر می‌دهد که درهای همه علوم به روی جامعه مهدوی باز می‌شود و راهی که تمام دانشمندان بشری طی هزاران سال پیموده‌اند، چند برابر آن در عصر حکومت حضرت پیموده می‌شود.

البته باید توجه داشت که این پیشرفت تنها مخصوص عصر ظهور است، زیرا علوم و فنّاوری‌های امروزی هر چه که پیشرفت کند، نمی‌تواند آرامش مادی و معنوی انسان را فراهم سازد. در بسیاری از موارد دیده شده است که بشر به اکتشاف و اختراعی دست‌ یافته است تا زندگی مادی خود را بهبود بخشد، ولی همان اکتشاف یا اختراع صدمات و لطمات جبران‌ناپذیری را برای او به ارمغان آورده است؛ آلودگی محیط‌ زیست و شیوع بیماری‌های خطرناک مانند ایدز و ... تنها گوشه‌ای از این صدمات جبران‌ناپذیر بر جامعه انسانی است که نه تنها آسایش و آرامش مادی را به ارمغان نیاورد، بلکه خود باعث سلب رفاه هم شد.

هنگامی‌که عصر ظهور فرا رسد و علم دانش رشد کند و پیشرفت‌های علمی و صنعتی حاصل شود، هم زندگی مادی بشر ارتقا می‌یابد و هم زندگی معنوی انسان؛ زیرا انسان همان مقدار که به اسرار جهان هستی آگاهی می‌یابد به همان مقدار نیز فضایل اخلاقی و اسلامی رشد می‌کند و مردم به پیشرفت‌های بشری، به عنوان راهی برای امرار معاش و یا تسلط بر دیگران نگاه نمی‌کنند، بلکه تمام جهانیان، پیشرفت و رشد فنّاوری را برای ارتقای سطح معنوی جامعه می‌خواهند، تا با گسترش رفاه در جامعه، راه برای گسترش عدالت و رسیدن به بندگی خداوند متعال هموار شود.

آیا این پیشرفت‌ها همه به‌صورت معجزه رخ می‌دهد؟
حال باید پرسید آیا روایاتی که درباره پیشرفت علم و فنّاوری در منابع روایی آمده، نشان‌دهنده تحقق این پیشرفت‌ها به‌ وسیله معجزه است، یا نه به صورت عادی این رشد حاصل می‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال باید دانست که هر چند ظهور معجزه از سوی امام معصوم، امری عادی به‌حساب می‌آید و امامانی که قبل از امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در میان مردم بوده‌اند هم گاهی برای اثبات حقانیت خود اقدام به ارائه معجزه و کرامت می‌کردند، لکن ارائه معجزه از سوی امامان معصوم فقط در شرایط خاصی صورت می‌گیرد و یک قاعده دائمی نیست.[5] همین مطلب هم در مورد پیشرفت‌های علمی دوران امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) نیز صادق است. به این معنا که ممکن است تعدادی از این پیشرفت‌ها به‌ صورت معجزه باشد، همان‌طور که امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرماید: «زمانی که قائم ما قیام کند دستان خود را بر سر بندگان می‌گذارد و به واسطه آن عقل‌ها کامل می‌شود.»[6] و به این ترتیب عقل عده‌ای به واسطه حضرت کامل می‌شود و موجبات پیشرفت‌های علمی فراهم می‌گردد؛ ولی نمی‌توان تمام پیشرفت‌ها را معجزه به شمار آورد، زیرا انجام امور مادی و زندگی بشر به‌صورت معجزه برخلاف سنت الهی است[7] و اگر در مواردی هم برای امور مادی و زندگی بشر، معجزاتی ارائه‌ شده، بدون شک مصالح دیگری در میان بوده است.

در نتیجه:
در دوران حکومت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) از سویی علوم بشری به نهایت گستردگی خود می‌رسد و اختراعات و اکتشافات و فن‌آوری‌های مدرن در بالاترین سطح ممکن قرار می‌گیرند و از سوی دیگر نیز در بعد معنوی بندگی خدا دین‌مداری و فضایل اخلاقی هم جامعه به نهایت کمال خود می‌رسد و تمام این موارد برای هدایت و رستگاری بشر آرامش و سعادت‌مندی او می‌باشد.

برای مطالعه بیشتر به این کتاب‌ها مراجعه نمایید.
1. «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم» اثر مرحوم آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی.
2. « مهدویت رویکردها و چالش‌ها» نوشته مهدی مهریزی.
3. «حضرت مهدی (عج) در روایات شیعه و اهل سنت» اثر احمد علی طاهری.
4.  «کمال الدین و تمام النعمه» اثر شیخ صدوق.

_____________________________
پی‌نوشت  
[1]. الزام الناصب فی اثبات الحجه الغائب، حائری یزدی، تحقیق سید علی عاشور، موسسه اعلمی، بیروت، ج1، ص54.
[2]. برای اطلاعات بیشتر بنگرید به: بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، موسسه الوفاء، بیروت، ج52، ص311.
[3]. کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، تصحیح علی اکبر غفاری، انتشارات جامعه مدرسین، 1405ق، ص260
[4]. بحار الانوار، همان، ص336.
[5]. برای اطلاعات بیشتر بنگرید به «هدایت مردم با معجزات امام حسن عسکری».
[6]. الکافی، کلینی، تحصیح علی اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق، ج1، ص25.
[7]. همان، ص183.