عدالت فردی در حکومت مهدوی

یکی از بزرگ‌ترین مصیبت‌هایی که جوامع بشری در طول تاریخ گرفتار آن بوده‌اند، ظلم و ستم در ابعاد مختلف آن بوده است. در ادوار مختلف، رفتار انسان‌ها نسبت به هم‌نوعان خود متعادل نبوده و امکانات و مزایا و مواهب مختلف زندگی هم بر اساس نیازها، استعدادها و موقعیت‌های واقعی افراد، عادلانه تقسیم نشده است و این ظلم و بیدادگری در آخرالزمان به اوج و نهایت خود می‌رسد، به‌گونه‌ای که هرگز در زمین سابقه وجود نداشته است و هیچ پناه‌گاهی که از ظلم، به آن پناه ببرند وجود ندارد؛ در این هنگام خداوند امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) را برای نجات بشریت و نابودی ظلم و ستم می‌فرستد.[1]

یکی از دست‌آوردهای مهم حکومت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) گسترش عدالت همه‌جانبه و به معنای واقعی کلمه در تمام جوانب زندگی انسان است، به‌گونه‌ای که هرگز، عدالت را با چنین کیفیتی درک نکرده است؛ و در اثر گسترش عدالت، صفا و صمیمیت نیز به زندگی انسان‌ها باز می‌گردد، زیرا علت بسیاری از کینه‌ها و کدورت‌ها در جامعه، نبود عدالت میان افراد است. شاید روایتی پیدا نشود که درباره امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) یا وصفی از اوصاف ایشان سخن گفته باشد، ولی به گسترش عدالت و رفع ظلم از زمین اشاره نکرده باشد.[2] حضرت مهدی(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) عدالت را طوری در جامعه جاری می‌کند که همانند سرما و گرما فضای جامعه را فرا می‌گیرد.[3]
باید دانست که عدالت مهدوی تنها در بعد اجتماعی و اقتصادی نیست، بلکه عدالت در تمام ابعاد فردی، اجتماعی، مادی، معنوی و ... به اجرا در می‌آید که یکی از این موارد عدالت در امور عقلانی جامعه انسانی است که ما در این نوشتار به آن می‌پردازیم.

عدالت فردی
اجرای عدالت در تمامی ابعاد از جمله بعد فردی آن، تنها در صورتی امکان‌پذیر است که تمام گرایش‌ها و کشش‌های درونی انسان متعادل و متوازن شود. انسان موجودی دو بعدی است که از روح و جسم تشکیل‌ شده؛ به همین خاطر نیازهای او نیز به دو گروه روحی و جسمی یا مادی و معنوی تقسیم می‌شود.
با توجه به این مسئله در انسان گرایش‌ها و کشش‌های متفاوت و متضادی وجود دارد، وقتی امکان اجرای عدالت در زندگی انسان فراهم می‌شود که به همه گرایش‌های درونی او به شکل مناسب و متعادل توجه شود و هر یک از ابعاد اصلی و فرعی در جای خود به نیازهایش پاسخ داده شود و اگر این نیازها برای تک‌تک افراد جامعه تأمین شود، عدالت فردی تحقق‌ یافته است. در مقابل اگر تعادل گرایش‌ها و کشش‌های درونی انسان به هم بخورد و گرایش‌های اصلی و فرعی جابه‌جا یا یکی از آن‌ها به فراموشی سپرده شود؛ عدالت در بیرون زندگی انسان امکان‌پذیر نخواهد بود.

اصالت روح در انسان، از دیدگاه قرآن کریم
از دیدگاه قرآن اصالت با گرایش‌های معنوی انسان است و حیات اصلی و انسانی او در سایه حیات معنوی تأمین می‌شود؛ از این‌رو قرآن کریم می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اسْتَجیبُوا لِلّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاکُمْ لِما یُحْییکُمْ [انفال/24] ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! دعوت خدا و پیامبر را اجابت کنید هنگامی که شما را به سوی چیزی می‌خواند که شما را حیات می‌بخشد» و جامعه‌ای که به دعوت انبیا پشت کرده و به شرک و کفر آلوده باشد از دیدگاه جهان‌بینی اسلام زنده نیست.

زندگی امروزی انسان در اثر حاکمیت طاغوت از بیرون، و حاکمیت هوا و هوس از درون، نه فقط به ظلم و ستم اجتماعی، اقتصادی و ... گرفتار شده، بلکه تمام وجود انسان بر اثر از دست دادن معنویت و ارزش‌های معنوی به کلی دگرگون شده است. بندگی و تعبد، پاکی و پاک‌دامنی، صداقت و درست‌کاری، تعاون و هم‌کاری، گذشت و فداکاری، احسان و نیکوکاری به معنای واقعی و حقیقی آن جای خود را به هواپرستی و شهوت‌رانی، دروغ و دغل‌بازی، خودکامگی و زورگویی افزون‌خواهی و زورگویی داده و تمام افکار و رفتار انسان نامتعادل شده است.

ره‌آورد مهم انبیا این است که انسان را از درون اصلاح کنند و اخلاق بشر را به کمال و تعالی برساند و عقل‌هایشان را برانگیزاند. وقتی حضرت ظهور کند همان‌گونه که عدالت را گسترش می‌دهد گرایش‌ها و کشش‌های درونی انسان را اصلاح می‌کند و با این کار، هر چیز سرجایش قرار می‌گیرد و عدالت در تمام ابعادش اجرا می‌شود و در سایه تربیت و تعالی اخلاقی حضرت، چنان روحیه ایثار و از خود گذشتگی‌ای در جامعه حاکم خواهد شد که نیازمندان جامعه از جیب برادران دینی خود، به مقدار نیاز پول برمی‌دارند و کسی مانع‌شان نمی‌شود.[4]

 در نتیجه: هدایت‌های قرآنی و راهنمایی حضرت مهدی از بیرون وجود انسان و راهنمایی عقل از درون جانش او را به یک زندگی عادلانه و متعادل سوق می‌دهد. تعبد و بندگی که هدف اصلی خلقت بشر است به جای خود بر می‌گردد، ایثار و از خود گذشتگی، صفا و صمیمیت، محبت و دوست، تعاون و هم‌کاری، در تمام ابعاد زندگی انسان پدید می‌آید و حال عموم مردم متحول و بین قلب‌های گوناگون و پراکنده وحدت و الفت ایجاد می‌شود و تمام نیازهای مادی و معنوی بشر تأمین می‌شود و عدالت فردی به وجود می‌آید.

برای مطالعه بیشتر به این کتاب‌ها مراجعه نمایید.
1. «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم» اثر مرحوم آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی.
2. « مهدویت رویکردها و چالش‌ها» نوشته مهدی مهریزی.
3. «حضرت مهدی (عج) در روایات شیعه و اهل سنت» اثر احمد علی طاهری.
4.  «کمال الدین و تمام النعمه» اثر شیخ صدوق.

____________________________
پی‌نوشت
[1]. معجم احادیث الامام المهدی(عج)، علی کورانی و همکاران، موسسه المعارف الاسلامی، ج1، ص83.
[2]. برای نمونه بنگرید به: مسند احمد، احمد بن حنبل، دار صادر، بیروت، ج3، ص37، 52، المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، تحقیق یوسف مرعشلی، دار المعرفه، بیروت، ج4، ص504، کنزالعمال، متقی هندی، تحقیق شیخ بکری حیانی و همکاران، موسسه الرساله، بیروت، ج14، ص273، بحار الانوار، محمد باقر مجلسی، موسسه الوفاء، بیروت، ج52، ص172.
[3]. بحارالانوار، همان، 362.
[4]. همان، 373.