کاربرد خشونت در قیام امام زمان

بی‌تردید قیام و حکومت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) آخرین صحنه از درگیری‌های جبهه حق و باطل است که در این مبارزه، نیروهای باطل با تمام امکانات و نیروهای خود به میدان خواهند آمد و جبهه حق هم به رهبری حضرت با تمام قوا برای اصلاح جهان به مقابله با آنان بر می‌خیزد و تا رفع فتنه از زمین و استقرار دین خداوند با آنان مبارزه خواهند کرد. در نتیجه دشمنان عدالت و حقیقت مغلوب می‌شوند و جبهه باطل از بین می‌رود.
این آخرین نبرد حق و باطل در جهان است و پس از آن بشریت شاهد آن خواهد بود که تمام نظام‌های جاهلی سنتی و مدرن و قدرت‌های شیطانی که سبب ظلم ستم در جهان هستند از بین می‌روند. امام باقر (علیه‌السلام) در ضمن روایتی به این مهم اشاره دارند و می‌فرمایند: «هنگامی‌که قائم  قیام کند دولت باطل از بین می‌رود.»[1] 

متأسفانه گاهی در اثر بی‌توجهی یا کج‌فهمی برخی از افراد که از قضا تخصصی هم در روایات مربوط به قیام و حکومت امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) ندارند؛ باعث می‌شود تا یک چهره خشن و ناخوشایند از حکومت حضرت در اذهان افراد شکل بگیرد. این بی‌توجهی و غفلت حتی در میان دین‌داران مقید هم رخنه کرده تا جایی که گاهی مشاهده می‌شود که برخی از افراد دین‌دار هم تصویری خشن از قیام حضرت در ذهن دارند. ما در این نوشتار به بررسی این مطلب می‌پردازیم.

منشأ این تصور
پس از بررسی این باور غلط، به این نتیجه می‌رسیم که منشأ اصلی این تصور وجود برخی از روایاتی است که از زبان حضرات معصومین(علیهم‌السلام) نقل‌ شده است. در این روایات تصویر خشنی از قیام حضرت به مخاطبان القاء می‌شود.[2] در مواجهه با این‌گونه از احادیث باید دانست که تنها با برخورداری از دانش حدیث می‌توان درباره احادیث و روایات اظهار نظر کرد و به‌صرف وجود چند روایت در منابع حدیثی نمی‌توان آن‌را پایه عقاید و باورهای خود قرارداد؛ بلکه لازم است تا با تحقیقات گسترده و استفاده از نظریات افراد متخصص و متبحر به تحلیل این روایات پرداخت.

ضعف سند
به‌طورکلی با مراجعه به این‌گونه روایات می‌توان گفت که تعداد قابل‌توجهی از این روایات یا بدون سند نقل شده است و یا اینکه افراد مجهول و ناشناس در سلسله سند آن وجود دارد. همچنین در اسناد تعدادی دیگر نیز افراد دروغ‌گویی مانند محمد بن علی صیروفی کوفی[3] و یا افراد منحرفی چون علی بن ابی حمزه بطائنی[4] قرار دارد که پذیرش بخش قابل‌توجهی از این روایات را با مشکل جدی روبرو می‌کند.

مصداق رحمت واسعه الهی
در بسیاری از روایات اهل‌بیت(علیهم‌السلام) بیان‌ شده است که امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) مصداق رحمت واسعه الهی بر روی زمین است و برای مردم حتی از مادر هم مهربان‌تر است و هنگامی‌که برای برپایی عدالت قیام می‌کند، مردم از گرفتاری‌ها به‌سوی روان می‌شوند و به او پناه می‌برند.[5] و وجود این روایات که دلالت بر مهربانی و شفقت حضرت با مردم دارد و بیان می‌کند که انسان‌ها در دروه آخرالزمان حضرت را به‌عنوان پناه‌گاه خود می‌شناسند و از هر طرف به‌سوی او پناه می‌برند، باعث تردید بیشتر در پذیرش این روایات است.

تعارض با اهداف قیام
مطلب دیگری در که مواجهه با این نوع از اخبار باید به آن توجه داشت این است که امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) به فرمان خداوند و برای هدایت مردم و گسترش عدالت و برپایی اسلام ناب و یاری مظلومان قیام می‌کند.[6] دوران حکومت حضرت، دوران آرامش، پیشرفت و ترقی جامعه است؛ دورانی است که تمام مردم در امنیت کامل به سر می‌برند. نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد این است که تمام دست‌آوردهای حضرت به‌ صورت پایدار است، نه این‌که به‌ صورت مقطعی و زودگذر باشد؛ مثلاً عدالت در مقطعی خاص برقرار باشد و پس از مدتی از بین برود و یا این‌که مردم در مدت خاصی هدایت شوند و یا رشد و کمال داشته باشند و بعد متوقف شود. مطلب دیگر، این‌که حضرت می‌خواهد مردم را هدایت کند تا مردم در کنار یکدیگر با کمال آرامش و پیشرفت زندگی کنند نه این‌که انسان‌ها را به قتل برساند، زیرا در این صورت دیگر کسی باقی نمی‌ماند تا هدایت شود و به رشد و کمال برسد و افرادی هم که باقی می‌مانند همواره در ترس و وحشت به سر خواهند برد.
تجربه چند هزار ساله بشر نشان داده است که امنیت و آرامش و هدایت انسان‌ها، آن‌هم به‌ صورت پایدار و پیوسته در سایه خشونت و کشتار محقق نخواهد شد؛ زیرا کشتار و خشونت باعث ایجاد حقد و کینه در انسان‌ها می‌شود و خشونت حاکمان یکی از عوامل سرپیچی بشر در طول تاریخ بوده است و به همین دلیل می‌توان گفت که این روایات با اهداف عالی قیام امام زمان(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) در تعارض می‌باشند.

در نتیجه
در منابع حدیثی روایاتی از زبان معصومین(علیهم‌السلام) نقل‌ شده است که به کاربرد خشونت فراوان از سوی حضرت و یارانش اشاره دارد. توجه به چند نکته در مواجه با این روایات ضروری است:
اول: تعداد قابل‌توجهی از این روایات با بدون سند نقل‌ شده‌اند و یا اینکه روایان آن‌ها مجهول و ناشناس هستند. در مواردی هم افراد دروغ‌گو و منحرف به نقل این نوع از اخبار پرداخته‌اند که به این ترتیب پذیرش بخش قابل‌توجهی از این روایات با مشکل مواجه می‌شود.

دوم: مطابق با بسیاری از روایات صحیح که در منابع شیعیان و اهل سنت نقل شده است؛ حضرت مصداق رحمت واسعه الهی است و مردم برای رهایی از گرفتاری‌ها به او پناهنده می‌شوند و این با کشتار مردم منافات دارد؛ زیرا اگر حضرت  به کشتار مردم بپردازد دیگر کسی به ایشان پناهنده نمی‌شود.

سوم: هدف از ظهور حضرت گسترش اسلام، برقراری عدالت و ایجاد امنیت و آرامش پایدار است تا مردم در سایه آن به رشد و کمال برسند و این اهداف عالی با کشتار مردم سازگاری ندارد.

چهارم: می‌توان این روایات را مربوط به اوضاع و شرایطی دانست که حضرت در آن ظهور می‌کند، به این معنا که این کشتارها در آخرالزمان و توسط ستمگران رخ می‌دهد؛ همان‌گونه که در دوران ما هم روزانه افراد بی‌گناه زیادی توسط طاغوت‌های زمان کشته می‌شوند.

برای مطالعه بیشتر به این کتاب‌ها مراجعه نمایید.
1. «مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم» اثر مرحوم آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی.
2. « مهدویت رویکردها و چالش‌ها» نوشته مهدی مهریزی.
3. «حضرت مهدی (عج) در روایات شیعه و اهل سنت» اثر احمد علی طاهری.
4.  «کمال الدین و تمام النعمه» اثر شیخ صدوق.

______________________________
پی‌نوشت    
[1]. الکافی، کلینی، تصحیح علی اکبر غفاری، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1407ق، ج1، ص287.
[2]. برای نمونه بنگرید به: بحار الانوار، مجلسی، دار إحياء التراث العربي‏، بیروت، ج52، ص 291 به بعد.
[3]. اختیار معرفه الرجال، کشی، تحقیق حسن مصطفوی، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، ص546.
[4]. همان، ص406-404.
[5]. برای نمونه بنگرید به، الکافی، همان، ج1، ص200 و بحار الانوار، همان، ج53، ص11.
[6]. برای اطلاعات بیشتر بنگرید به: «ثمرات قیام و حکومت امام زمان»، «دست آوردهای قیام امام زمان در کلام امیر المومنین»