- برای تقویت شخصیت و هویت کودکان باید در میان جمع او را گرامی داشت و از تخریب و تنبیه او در جمع خودداری کرد.
یکی از زیباترین و با ارزشترین نعمتهایی که خدای متعال به بشر ارزانی داشته، فرستادن آخرین پیامبرالهی حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و اله) است. بعثت این پیامبر الهی و محتوای رسالت ایشان جز خیر، رحمت و برکت را برای بشر به ارمغان نداشته است. کما اینکه باری تعالی در این خصوص میفرمایند: «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمينَ؛[انبیاء/107] و تو را جز رحمتى براى جهانيان نفرستاديم»، در فرهنگ اسلامی شخصیت پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) از چنان جایگاه و قداستی برخوردار است. که برای همه انسانها الگو و اسوه معرفی شده است. «لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثيراً؛[احزاب/21] قطعاً براى شما در[اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست: براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مىكند.»
الگوی رفتاری پیامبر با کودکان
یکی از ابعاد رفتاری زندگی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) تعامل و ارتباط نیکو با کودکان و نوجوانان است، با اندکی دقت و تأمل در سیره رفتاری پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) به خوبی متوجه میشویم که ایشان جایگاه خاصی برای این قشر از جامعه قائل بوده و از هیچ گونه لطف و مرحمتی در حق آنان دریغ نکردهاند و همگان را به رفتار نیکو با آنان سفارش کردهاند. در روایتی از کتاب مکارم اخلاق از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) این چنین نقل شده است: «أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ يُغْفَرْ لَكُم؛[1]فرزندانتان را گرامى داريد، و خوب تربيت كنيد، تا خداوند شما را بيامرزد.»
هدیه دادن به کودکان
یکی از ابزارهای تربیتی پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) در برخورد با کودکان استفاده از هدیه است. در سیره مبارک ایشان بسیار نقل شده است که حضرت با دادن هدیه به کودکان موجبات رضایت و جلب نظر آنان را فراهم میکردند: برای نمونه در متون و منابع روایی از عایشه نقل شده است«گردنبندی برای رسول خدا(صلی الله علیه واله) هدیه آوردند که از طلا ساخته شده بود. تمام همسران پیامبر خدا(صلی الله علیه و اله) در یک جا گرد آمده بودند. أمامه دختر ابی العاص که کودکی بود در گوشه منزل بازی میکرد، رسول خدا(صلی الله علی و اله) آن گردنبد را نشان داد و پرسید: این را چگونه میبینید؟ همه به آن نگاه کردیم و گفتیم ما تاکنون بهتر و نیکوتر از این را ندیدهایم، رسول خدا(صلی الله علیه و اله) فرمودند: او را به من دهید. عایشه گوید: زمین در نظرم تاریک شد. من ترسیدم او را در گردن دیگران قرار دهد و دیگران نیز همانند من میاندیشیدند. همگی ساکت بودیم، تا اینکه أمامه به سوی رسول خدا(صلی الله علیه و اله) و پیامبر اکرم گردنبد رابه گردن او قرار داد و سپس از نزد ما رفت.»[2]
بلند شدن در برابر کودک
یکی دیگر از ابزار تربیتی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در مواجه با کودکان استفاده از اهرم احترام و تکریم بوده است، بلند شدن در برابر کودکان، به نوعی القای هویت و شخصیت به آنان است. در واقع پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) با این رویکرد ارزشی و اخلاقی در جامعه به مردم درس پرورش شخصیت کودکان و همچنین لزوم تکریم ایشان را می آموختند: نقل شده است: «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَيْدَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبِي يَقُولُ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَخْطُبُ عَلَى الْمِنْبَرِ فَجَاءَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ وَ عَلَيْهِمَا قَمِيصَانِ أَحْمَرَانِ يَمْشِيَانِ وَ يَعْثُرَانِ فَنَزَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص مِنَ الْمِنْبَرِ فَحَمَلَهُمَا وَ وَضَعَهُمَا بَيْنَ يَدَيْه...؛[3] از عبد اللَّه بن بريده روايت كردهاند كه گفت: از پدرم شنيدم كه ميگفت: يك روز پيامبر معظم اسلام صلى اللَّه عليه و آله بر فراز منبر مشغول سخنرانى بود. ناگاه حسنين عليهما السّلام در حالى آمدند كه پيراهن قرمز پوشيده بودند، آن پيراهنها به پاى ايشان مىپيچيد و بزمين ميخوردند. پيغمبر اكرم اسلام از منبر فرود آمد و ايشان را برداشت و در مقابل خود جاى داد.»
سخن آخر: در سیره نبوی احترام به کودکان و تکریم ایشان از جایگاه خاصی برخوردار بود است. ایشان کودکان را تکریم میکردند، و با دادن هدیه و بازی کردن با آنان و محبت کردن به آنان به نوعی لزوم احترام و تکریمشان را به دیگران میآموختند.
پی نوشتها:
[1]. مكارم الأخلاق، طبرسى، حسن بن فضل، ناشر: شريف رضى - قم، تاریخ چاپ: 1412 ق/ 1370 ش، ص222.
[2]. مجمع الزوائد، هیثمی، علی، بیروت، ناشر: دارالکتب، تاریخ چاپ: 1407ه، ج9، ص254.
[3]. مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، ناشر: علامه، تاریخ چاپ: 1379 ق، ج3، ص385.
الگوی رفتاری پیامبر با کودکان
یکی از ابعاد رفتاری زندگی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) تعامل و ارتباط نیکو با کودکان و نوجوانان است، با اندکی دقت و تأمل در سیره رفتاری پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) به خوبی متوجه میشویم که ایشان جایگاه خاصی برای این قشر از جامعه قائل بوده و از هیچ گونه لطف و مرحمتی در حق آنان دریغ نکردهاند و همگان را به رفتار نیکو با آنان سفارش کردهاند. در روایتی از کتاب مکارم اخلاق از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) این چنین نقل شده است: «أَكْرِمُوا أَوْلَادَكُمْ وَ أَحْسِنُوا أَدَبَهُمْ يُغْفَرْ لَكُم؛[مكارم الأخلاق،ص222]فرزندانتان را گرامى داريد، و خوب تربيت كنيد، تا خداوند شما را بيامرزد.»