عدالت، محوری‌ترین شاخصه برای انتخاب اصلح است.
شاید مهمترین ویژگی یک حکومت ایده‌آل و طراز اسلامی، آن است که بتواند در جهت اقامه عدالت قدم بردارد؛ چنانکه طلایه‌دار ایمان و تکامل، امام علی(علیه السلام) نیز در جهت اقامه عدل به شهادت رسیدند. در این نوشتار به تعریف و دلایل اهمیّت این ویژگی انتخاب اصلح اشاره می‌کنیم.
تعریف عدالت
بهترین تعریف از طرف امام علی(علیه السلام) ارائه شده است که در پاسخ به سؤالی پیرامون برتری عدالت یا بخشش، ضمن بالاتر دانستن عدالت از بخشش می‌فرمایند: «الْعَدْلُ يَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا وَ الْجُودُ يُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا وَ الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ وَ الْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا؛[1] عدالت کارها را در جایگاهش قرار می‌دهد و بخشش از جایگاهش خارج می‌کند و عدالت سیاست عام است و بخشش سیاست خاص؛ پس عدالت شریف‌تر و بالاتر است.» در این تعریف منافع عموم جامعه لحاظ شده است به این معنا که حاکمی که عدالت را در برنامه اصلی خود قرار داده باشد می‌تواند منافع عامّه مردم را استیفا کند؛ در غیر این صورت هیچ وعده دیگری نمی‌تواند همچون عدالت، منافع عموم جامعه را در بر داشته باشد و قطعاً با نواقص و مشکلاتی همراه خواهد بود. ویژگی عدالت گرچه برای هر کسی فضیلت محسوب می‌شود، امّا برای مسئولین و حاکمان جامعه اسلامی ضروری‌تر می‌نماید؛ چنانکه پیامبر اکرم(صلّی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «اَلعَدلُ حَسَنٌ وَلكِن فِى المَراءِ اَحسَنُ؛[2] عدالت نيكو است، امّا از دولتمردان نيكوتر.» پس آنکه در عدالت ثابت قدم‌تر و پیش‌رو باشد، صالح‌تر خواهد بود. ضرورت این وِیژگی در مورد مسئولین و صاحبان قدرت به اندازه‌ای است که در جای دیگری پیامبر اعظم(صلّ اللیه علیه و آله) می‌فرمایند: «أَوَّلُ مَن یَدخُلُ النّارَ أَمیرٌ مُتَسَلِّطٌ لَم یَعدِل، وَ ذو ثَروَةٍ مِنَ المالِ لَم یُعطِ المالَ حَقَّهُ وَ فَقیرٌ فَخورٌ؛[3] اولین کسى که به جهنم مىرود فرمانرواى قدرتمندى است که به عدالت رفتار نمىکند و ثروتمندى که حقوق مالى خود را نمىپردازد و نیازمند متکبّر.»
اهمیّت عدالت در اقتصاد و رفاه
عدالت از نگاه آیات و روایات اهل بیت(علیهم السلام) نقش بسزایی در رفع مشکلات و تنگناهای معیشتی و... دارد. امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: «اِنَّ النّاسَ يَستَغنونَ اِذا عُدِلَ بَينَهُم وَ تُنزِلُ السَّماءُ رِزقَها وَ تُخرِجُ الارضُ بَرَكَتَها بِاِذنِ اللّهِ تَعالى؛[4] اگر در ميان مردم عدالت برقرار شود، همه بى نياز مىشوند و به اذن خداوند متعال آسمان روزى خود را فرو مىفرستد و زمين بركت خويش را بيرون مىريزد.» حال سؤال این است که بهترین ملاک برای تشخیص عدالت در بین نامزدهای انتخاباتی چیست؟ باید گفت بهترین ملاک این است که باید دید چه کسی بیشتر و بهتر به یاری مظلومان و مستضعفان می‌شتابد؛ چرا که امام علی(علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: «اَحسَنُ العَدلِ نُصرَةُ المَظلومِ؛[5] بهترين عدالت، يارى مظلوم است.» کسانی که نگاه به یاری مظلومان و تهیدستان دارند و آنان را از نظر دور نمی‌دارند، کارایی بهتری در اجرای عدالت خواهند داشت.
نتیجه اینکه؛ حکومتداری، نیازمند آن است که هر کاری در جای خود انجام شود و هیچ چیز فراموش نشود و این همان معنای عدالت است. با عدالت، مشکلات مادّی و اقتصادی نیز برطرف می‌شود و بهترین نوع عدالت، یاری مظلومان و ستمدیدگان است.
پی‌نوشت
[1]. شريف الرضي، محمد بن حسين؛ نهج البلاغة( للصبحي صالح)، 406ق، ناشر: هجرت، مكان چاپ: قم، سال چاپ: 1414 ق، ص 553 ، ح 437.
[2]. پاينده، ابو القاسم؛ نهج الفصاحة، 1363ش، ناشر: دنياى دانش، مكان چاپ: تهران، ص578 ، ح 2006.
[3]. ابن بابويه، محمد بن على؛ عيون أخبار الرضا عليه السلام، 381ق، محقق / مصحح: لاجوردى، مهدى؛ ناشر: نشر جهان، مكان چاپ: تهران، سال چاپ: 1378 ق، ج2، ص28، ح20.
[4]. كلينى، محمد بن يعقوب؛ الكافي( ط- الإسلامية)، 329ق، محقق / مصحح: غفارى على اكبر و آخوندى، محمد؛ ناشر: دار الكتب الإسلامية، مكان چاپ: تهران، سال چاپ: 1407 ق، ج 3، ص 568، ح 6.
عدالت، ویژگی حیاتی برای یک مسئول است؛ به شکلی که هیچ چیز دیگری نمی‌تواند جای عدالت را بگیرد. امام علی(علیه السلام) آن را بالاتر از بخشیدن دانسته و می‌فرماید: « عدالت کارها را در جایگاهش قرار می‌دهد و بخشش از جایگاهش خارج می‌کند و عدالت سیاست عام است و بخشش سیاست خاص؛ پس عدالت شریف‌تر و بالاتر است.» (نهج البلاغة(صبحي صالح)، ص553)
اگر نامزدی که عدالت‌ورزتر باشد انتخاب شود، همه امور مادی و معنوی، رو به سامان می‌رود؛ چرا که امام صادق(علیه السلام) می‌فرمایند: « اگر در ميان مردم عدالت برقرار شود، همه بى نياز مىشوند و به اذن خداوند متعال آسمان روزى خود را فرو مىفرستد و زمين بركت خويش را بيرون مىريزد.»(الكافي( ط- الإسلامية)، ج3، ص 568، ح 6.)