معیار انتخاب اصلح در کلام امام صادق(ع)

یکی از دغدغه‌های مردم در آستانه‌ی انتخابات، خصوصا انتخابات ریاست جمهوری، انتخاب فرد اصلح در بین کاندیداهای مورد نظر است، اینکه چه کسی لیاقت و شایسته‌ی تصدی این مقام اجرایی را دارد. اینکه یک رئیس‌جمهور باید چه خصوصیاتی داشته باشد و خلاصه اینکه شاخصه‌های اصلح برای انتخاب یک فرد، برای اداره‌ی بالاترین نهاد کشور، بعد از رهبری چیست؟
برای انتخاب اصلح، معیار و شاخصه‌های مختلفی وجود دارد که در این نوشتار، معیار انتخاب اصلح را از دیدگاه امام صادق(علیه‌السلام) عرض می‌کنیم، که حضرت برای انتخاب شخص مطمئن و اصلح در بین چند نفر، معیارهایی را ذکر فرمودند که دانستن این موارد، تاحدودی نظر و رأی ما را در انتخاب فرد مناسب و اصلح، آسان می‌کند.
فردی نزد امام صادق(علیه‌السلام) آمد و سؤال کرد هرگاه دو نفر در مسأله‌ای خصومت داشتند و برای حل آن نزد دو حاکمی رفتند که هر دو از شما حدیث نقل می‌کنند اما هرکدام، حکمی جداگانه دادند، دراین‌باره نظر و حکم کدامشان صحیح‌تر است و یا به‌عبارتی کدام حاکم شایستگی و لیاقت دارند که به حکمشان عمل شود؟ که حضرت فرمودند: «قَالَ الْحُكْمُ مَا حَكَمَ بِهِ أَعْدَلُهُمَا وَ أَفْقَهُهُمَا وَ أَصْدَقُهُمَا فِي الْحَدِيثِ وَ أَوْرَعُهُمَا وَ لَا يَلْتَفِتْ إِلَى مَا يَحْكُمُ بِهِ الْآخَرُ [1] حكم آن کسی درست است كه عادل‌تر و فقيه‏‌تر و در نقل حديث راستگوتر و با تقوى‏‌تر است و به حكم آن ديگرى توجه نشود.» در واقع کاندیداهایی که برای ریاست جمهوری یا نمایندگی مجلس انتخاب می‌شوند، باید از جهت اعتقادی، اخلاقی، علمی، مدیریت و موارد دیگر، شرایط لازم را داشته باشند، اما در بین این افراد با توجه به فرمایش امام صادق(علیه‌السلام)، باید دید چه‌کسی عدالت را بیشتر از بقیه رعایت می‌کند، چه‌کسی از جهت علمی (دینی و غیردینی) از بقیه عالم‌تر است، چه کسی نسبت به افراد دیگر، باورع‌تر بوده و تقوای الهی را بیشتر اهمیت می‌دهد و به‌عبارتی باید دید چه‌کسی متدین‌تر است.
ممکن است کسی اشکال کند که این روایت، درباره انتخاب یک قاضی یا حاکم اصلح است تا منافع کسی به خطر نیفتد و آن شخص بتواند به حق خود برسد، که باید گفت آیا یک رئیس‌جمهور که در رأس حکومت قرار دارد و به راحتی می‌تواند نسبت به خیلی از موارد که مربوط به مسلمانان می‌شود، حکم کند، و در اداره کشور، به منافع شخصی و اجتماعی مردم توجه کرده و حتی در اولویت قرار دهد، آیا نباید چنین کسی، عالم‌‌تر، عادل‌تر، متقی‌تر، راستگوتر و خلاصه نسبت به خیلی از موارد برتر از دیگران باشد.
رئیس‌جمهور یا نماینده‌ای که از جهت علمی، تقوا، عدالت و تدین نسبت به دیگران برتر باشد، مورد اعتماد مردم واقع می‌شود، چنان‌چه مقام معظم رهبری دراین‌باره فرمودند: « نماینده باید متدین باشد؛ انسانهای متدین می‌توانند مورد اعتماد قرار گیرند.»[2]
ایشان در این خصوص در جای دیگر، انتخاب فرد متدین را به عنوان یک شاخصه‌ی مهم در انتخاب فرد اصلح، عنوان کرده و فرمودند:«...لکن رکن اصلى، تدین است؛ یعنى اعتقاد به اسلام و به اصول و پایه ‏هاى دینى و عامل بودن به این‏ها. این، اساس قضیه است. نماینده ‏اى که متدین باشد، شما خاطرتان جمع است که خیانت نخواهد کرد؛ کار خلاف نخواهد کرد؛ حتى کوتاهى و سستى نخواهد کرد. ... نماینده ‏ى متدین، مصالح انقلاب و کشور را بر مسائل شخصى یا گروهى، مقدم مى‏داند. تدین، این خصوصیات و این خواص مهم را دارد. اگر این شرط را بتوانید تأمین کنید و نماینده‏ ى متدین را إن شاء اللّه پیدا و انتخاب کنید، آن جهات بعدى قابل ‏تأمین ‏تر است.»[3]
خلاصه در کلام امام صادق (علیه‌السلام) آنچه شاخصه و معیار اصلی برای انتخاب یک فرد اصلح در بین افراد، عنوان شده، عدالت، علمیت، صداقت و تدین آن شخص است که حضرت فرمودند به چنین شخصی که این صفات در او بیشتر از دیگران است توجه کرده که حکم او صحیح‌تر است.

پی‌نوشت
[1]. كلينى، محمد بن يعقوب، الكافی، به‌تصحیح على‌اكبر غفارى و محمد آخوندى، نشر دارالکتب اسلامیه، ج1، ص68.
[2]. بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم قزوین- ۱۳۸۲/۰۹/۲5 
[3]. مصاحبه مقام معظم رهبری در پایان بازدید از نمایشگاه کتاب - 17/2/71