- روزه دارای مراحلی ست و پایین ترین مرتبه اش همانی ست که عموم مسلمانان بدان پایبندند و مراحل بالاتر برای مومنین و اولیای الهی ست که خود بدان مقید می کنند.
هرچند صوم به معنای امساک و خودداری است، اما روزه فقط امساک از خوردن و آشامیدن نیست، بلکه طبق فرمایش امام صادق (علیه السلام): «روزه، تنها دست كشيدن از طعام نيست، بلکه شرایطی دارد كه با رعايت آنها، روزه کامل می گردد. مریم (سلام الله علیها) گفت من نذر کرده ام که برای خدای رحمان روزه باشم. یعنی هنگامى كه روزه گرفتید؛ زبان خود را نگه داريد، ديدگانتان را از ناروا بپوشانید، با يكديگر نزاع نكنيد، حسد نورزید، غيبت نكنيد، با هم بحث و جدل نکنید، به زیردستان خود دشنام و ناسزا مگویيد و روزه هر روزتان با روز دیگر فرق داشته باشد.» (اصول کافی، کلینی، ج4، ص87) لذا علمای اخلاق روزه را دارای سه مرحله دانسته اند:
1. عام: روزه دار خود را از ارتکاب مفطرات نه گانه که در رساله های عملیه آمده است، نگاه دارد.
2. خاص: علاوه بر امساک از مفطرات نه گانه، چشم، گوش، زبان، دست، پا و دیگر اعضای خود را از گناه حفظ کند.
3. اخص: روزه دار علاوه بر رعایت مراحل قبلی، قلب خویش را از جمیع افکار دنیوی و آن چه غیر حق است، فارغ سازد (اخلاق، شبر، ص69) و عامل به این روایت باشد که: «قلب حرم خداست، پس غیرخدا را در حرم خدا جای مده.» (بحارالانوار، مجلسی، ج70، ص25)
_____________
الكافی، كلينى، محمد بن يعقوب، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج 4، ص87.
اخلاق، شبر، عبدالله، مترجم: جباران، محمدرضا، موسسه انتشارات هجرت، قم 1374، ص69.
بحارالانوار، مجلسی، دار إحياء التراث العربي، بيروت، 1403 ق، ج70، ص25.