در پاسخ پیدایش نظم از طریق تصادف گفته می شود که برهان نظم روی دو پایه اصلی و قرار گرفته است: 1- نظام دقیق و حساب شده ای بر عالم هستی حاکم است؛ 2- هر جا نظام دقیق و حساب شده ای است ممکن نیست زاییده رویدادهای تصادفی باشد، بلکه قطعاً از علم وقدرت بزرگی سرچشمه گرفته است. نتیجه این که همواره رابطه ای بین نظام دقیق و علم و شعور وجود دارد.
پرسش:
آیا در عالم نظمی وجود ندارد تا دلالت بر وجود ناظم دانا کند، اگر هم نظمی باشد یا در اثر تغییرات شیمیایی یا فیزیکی به وجود آمده است، یا انسان آن را به وجود آورده است. درباره این شبهه چه پاسخی دارید؟
پاسخ:
شبهه فوق، خودش متضمن سه شبهه است: 1- ذهنی و پنداری بودن نظم؛ 2- تصادفی بودن آن؛ 3- مبدع نظم انسان است نه خدا.
در مورد ذهنی بودن نظم می گویند: ما در خارج دو چیز و دو شییء نداریم، یکی امر منتطم و دیگری پدیده نظم , بلکه در خارج تنها امر منتظم وجود دارد و بس، بنابراین، نظم می شود یک امرذهنی و پنداری. بدیهی است که با امر پنداری نمی توان یک امر واقعی را اثبات نمود، مثلاً در خارج ساعت وجود دارد که امر و شییء است منتظم و می شود به آن اشاره کرد و انگشت روی آن گذاشت، امّا پدیدهء نظم کجاست ؟!
برای این که بتوانیم از عهده پاسخ بر آییم لازم است ابتدا نظم را تعریف کنیم , آن گاه ببینیم آیا ذهنی است یاخارجی؟
در تعریف نظم گفته اند: عبارت است از همکاری و همآهنگی مجموعه ءای از اجزاء برای تأمین یک یا چندهدف واقعی و.... از این تعریف فهمیده می شود که خود همکاری و همآهنگی مجموعه ای از اجزا, نظم است نه این که از همکاری نظم استفاده و برداشت می شود.
وقتی کنار هم قرار گرفتن و همکاری نمودن اجزا نظم شد، آن گاه گفته می شود: چون همکاری و کنار هم قرارگرفتن اجزاء در خارج وجود دارد پس قهراً نظم امری خارجی و واقعی خواهد بود نه ذهنی و پنداری، با امرواقعی هم می توان موجود واقعی را اثبات کرد.(1)
در پاسخ پیدایش نظم از طریق تصادف گفته می شود که برهان نظم روی دو پایه اصلی و قرار گرفته است: 1- نظام دقیق و حساب شده ای بر عالم هستی حاکم است؛ 2- هر جا نظام دقیق و حساب شده ای است ممکن نیست زاییده رویدادهای تصادفی باشد، بلکه قطعاً از علم وقدرت بزرگی سرچشمه گرفته است.
نتیجه این که همواره رابطه ای بین نظام دقیق و علم و شعور وجود دارد.
برای پی بردن به این رابطه از چند دلیل می توان استفاده کرد:
1: وجدان و بداهت . بسیاری از علماء واندیشمندان و مخترعان و... چیره دست را ندیده ایم، ولی هنگامی که با آثار و کتاب ها و صنایع آن ها مواجه می شویم بدون نیاز به دلیلی به عقل و شعور و علم آن ها اعتراف می کنیم.
2: دلیل عقلی و منطقی، برای ایجاد یک ساختمان مجهّز و زیبا و منظم حداقل باید در هفت مرحله انتخاب و گزینش صورت بگیرد:
1- انتخاب مصالح که چه جنسی باشد.
2- مقدار و کمیت آن چه قدر باشد .
3- کیفیت آن چه طوری باشد.
4- مصالح چه اندازه باشد.
5 از نظر ایجاد همآهنگی بین اجزاء.
6- تناسب و سنخیت بین مصالح.
7- از نظر قرار گرفتن هر جزئی در جای مناسب خودش.
بسیار روشن و واضع است که این انتخابات باید بر مبنای علم و آگاهی و حساب و کتاب صورت بگیرد.
3: دلیل ریاضی ـ یا حساب احتمالات و آمار. خلاصه اش این است که این احتمال تصادفاً به وجود آمده باشد یک احتمال بسیار ضعیفی است که هیچ عاقلی برایش ارزش قائل نیست و روی آن سرمایه گذاری نمی کند.
چنان که به عنوان مثال اگر یکی از اعضای خانواده کسی مریض شود, دکتر جرّاح بگوید: هزینه عملش مثلاًدو میلیون تومان است در عین حال احتمال خوب شدنش یک هزارم است ; یعنی نهصد و نود و نه احتمال داردبمیرد و یک احتمال هم دارد بماند. در این گونه موارد هیچ عاقلی تن به چنین عمل و هزینه ای نمی دهد... وبرای آن احتمال ارزشی قائل نمی‌شود....(2)
در پاسخ قسمت آخر تنها به این نکته بسنده می شود که بشر امروزه با همهء پیشرفت های علمی و گذشت سالیان متمادی از عمر این نظام هستی ـ از کشف وجود بسیاری از موجودات عالم،عاجز و بی خبر است است آن وقت چگونه ممکن است در میلیاردها سال پیش بشر غیر پیشرفته موجودات را با این نظم شگفت انگیز به وجود آورده باشد؟!
پاورقی:
1) ر.ک : جهان بینی اسلامی 1 توحید, دوره کاردانی تربیت معلّم , کد 2006 ص 22ـ 23
(2) برای توضیح بیشتر ـ ر ـ ک : ناصر مکارم شیرازی و همکاران , پیام قرآن , ج 2 ص 55ـ 58
برگرفته از مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی