نباید تصور كرد كه وجود نص، انگیزه های گوناگون مخالفت را از میان می برد چه بسا انگیزه ها بر نص غلبه كند، لذا اختلافات به خاطر عدم پیروی از نص بوده، نه به خاطر وجود نصّ یا بی اثر بودن نص.
شیعیان ادعا می كنند كه امام باید با نص تعیین شود، اگر چنین می بود فرقه های شیعه این همه در مورد امامت دچار اختلاف نمی شدند.
پاسخ
یكی از طرق تعیین نبیّ تنصیص پیامبر پیشین بر پیامبر پسین است و قرآن یادآور می شود كه پیامبر پیشین به نام عیسی بر نبت پیامبر خاتم تنصیص كرده است، چنان كه می فرماید: «و مبشّراً برسول یأتی من بعدی اسمه احمد»(سوره صف، آیه6) با این حال، مسیحیان دربارۀ پیامبر اسلام ، دچار اختلاف شدند.
قرآن در موردی دیگر می فرماید: اهل كتاب پیامبر خاتم را مانند فرزندان خود می شناسد، آنجا كه می فرماید: «یعرفونه كما یعرفون أبناءهم»(بقره/146) «او را مانند فرزندان خود می شناسند» با این حال پس از آمدن پیامبر اسلام، گروه بسیار اندكی به وی گرویدند و اكثریت روی گردان شدند، نتیجه می گیریم وجود نصّ می تواند گروهی را به سوی حق رهبری كند، امّا این دلیل نمی شود كه همۀ افراد، تن به نصّ بدهند.
بنابراین، اگر غیر از امامیه كه اكثریت تشیع را تشكل می دهد، وجود دو فرقۀ دیگر به نام زیدیه و اسماعیلیه در نیمۀ راه توقف كرده اند، چندان دور از انتظار نیست.
در زمان خود پیامبر اسلام كه حجت بالغۀ خدا بود، گاهی دو دستگی رخ می داد، در صلح حدیبیه صدای اعتراض عمر بن خطاب و دیگران بلند شد و صلح با قریش را نوعی ذلت دانستند. او به دوستش گفت: من دردین خود، تن به خواری نمی دهیم (لا نعطی الدنیّة‌فی دیننا). از نظر تاریخ در حدود 60 مورد، صحابۀ پیامبر با نص او مخالفت كرده اند ورأی و اجتهاد خود را بر نص مقدم داشته اند. برای آگاهی از این موارد هفت گانه به كتاب النص و الاجتهاد مرحوم شرف الدین مراجعه فرمایید.
بنابراین، نباید تصور كرد كه وجود نص، انگیزه های گوناگون مخالفت را از میان می برد، بلكه چه بسا انگیزه ها بر نص غلبه می كند. پس آن اختلافات به خاطر عدم پیروی از نص بوده، نه به خاطر وجود نصّ یا بی اثر بودن نص.
برگرفته از مرکز ملی پاسخ گویی به سوالات دینی