در مورد فرشتگان می توان گفت که چون مجردند، آفریده شدن از چیزی لازم نیست. مجردات تنها با فرمان «کن» به وجود می آیند. پس نیاز به چیزی ندارند تا از آن آفریده شوند.
متکلمان و عالمان علم کلام گفته اند: فرشتگان اجسام نورانی الهی و نیکوکار و سعیدند که بر تصرفان سریع و افعال و اعمال سخت و حیرت انگیز قادرند و نیز می توانند به صورت های گوناگون درآیند.(1)
جمعی از فلاسفه و حکمای اسلام معتقدند: از آیاتی که دربارهء ملائکه آمده است , استفاده می شود آن ها موجوداتی پیراسته از پیوندهای و مجرد از صفات جسمانی هستند. علامه طباطبایی می گوید: از جمله نصوصی که دلالت بر تجرد فرشتگان می کند, این آیه است : «نزل به الروح الامین على قلبک لتکون من المنذرین ; جبرئیل قرآن را نازل گردانید و آن را بر قلب تو فرود آورد تا خلق رابترسانى.
»(2)
روشن است مقصود از قلب , عضو گوشتی صنوبری که طرف چپ معده قرار دارد نیست , بلکه چیزی است که می فهمد و می اندیشد; یعنی روح .بنابراین نزول قرآن بر قلب , تنها در صورتی صحیح است که مجرد باشد, مانندوجود معنا.(3)
امام خمینی ره می فرماید: حق آن است که از برای ملائکةالله اصنافی کثیره است که بسیاری از آن ها مجردند و بسیاری از آن ها جسمانی برزخی هستند.(4)
شاید بتوان این فرمایش علی (ع)را دلیل بر تجرد فرشتگان دانست : «آن ها دراصلاب پدران و ارحام مادران جاى نگرفته اند و از آب پس آفریده نشده اند و حوادث روزگار, آن ها را متفرق نساخته است».(5)
در مورد نوع آفرینش فرشتگان , صدرالمتألهین می گوید: باید بدانی که آفرینش فرشتگان , غیر از آفرینش انسان است ; زیرا آن ها دارای وجود بسیط ومجرد و بُعد عقلانی اند, بی آن که ترکیب یافته از عقل و شهوت باشند.(6)
مبدأ آفرینش ملائکه بر ما مجهول است , هر چند از بعضی آثار استفاده می شود این پدیده از نور آفریده شده اند. قرآن کریم که منشأ خلقت انسان را,خاک و منشأ آفرینش جن را, آتش معرفی نموده , درباره مَلَک با صراحت مبدأیی بیان نداشته است . امام صادق(ع)می فرماید:« ان اللّه عزوجل خلق الملائکة من النور; خداوند عزوجل ملائکه را از نور خلق کرد».(7)
شاید مقصود روایت ، بیان مجرد بودن فرشتگان است.
البته در مورد فرشتگان می توان گفت که چون مجرد باشند ، آفریده شدن از چیزی لازم نیست. مجردات تنها با فرمان «کن» به وجود می آیند. کن فیکون . پس نیاز به چیزی ندارند تا از آن آفریده شوند.
پی نوشت ها:
1.سید علیخان حسینی مدنی , ریاض السالکین , ج 1 ص 9و 10.
2.سوره شعراء (26) آیه 193ـ 194
3.علامه طباطبایی , رسائل توحیدی , ترجمه علی شیروانی , ص 194.
4.امام خمینی , آداب الصلاة, ص 364 با تلخیص .
5.نهج البلاغه , فیض الاسلام , خطبه 8 ص 329.
6.صدرالمتألهین , اسفار, ج 7 ص 130.
7.میزان الحکمه , ج 4 ص 2930.
نظرات
وصلی الله علی محمد وآل محمد ولعن اللهچعلی اعدائهم ومنکری فضائلهم ومناقبهم ومخربی شریعتهم وغاصبی خلافتهم وحقوقهم اجمعین من الان الی القیامالقیام الیوم الدین وعجل فرجهم. این که فرشته ها ماده خاصی برای خلقتشان وجود نداشته است از نظر بنده صحیح نیست زیرا ملائکه هم مخلوق خداوند عزوجل میباشند وتنها وجودی که میشود با قاطعیت تمام وبه تحقیق بتوان گفت که از ماده خاصی نیست فقط ذات اقدس اله است و اما در مورد ملائکه الله در اخبار وروایات رسیده که آنها از نور خلق شده اند و همانطور که جنیان از نار هستند و انسان هم که خاک هست وصلصال. پس چون ملائکه مخلوق هستند هرچند که مجرد هم باشند هیچ استبعادی ندارد که بگوییم آنها هم جسم هستند لکن اجسام لطیف نورانی میباشند و بالاترین شاخص میتواند همان مخلوق بودن ملائکه باشد که بالاخره نمیشود از هیچ باشند چون مخلوقند واین فقط ذات اقدس خداوند تبارک وتعالی است که نمیشود تصوری در ذات اقدسش نمود. والسلام.