سوگند نشانة افتخار یا بزرگداشت مقام یا بالا بردن مقام و منزلت او آن چیزهاست از جمله "فجر". فجر در اصل به معنی شکافتن وسیع است و از آنجا که نور صبح، تاریکی شب را می‌شکافد، از آن تعبیر به "فجر" شده است...
خداوند در قرآن به چیزهایی سوگند یاد می‌کند که از امور مهم هستند. سوگند نشانة افتخار یا بزرگداشت مقام یا بالا بردن مقام و منزلت او آن چیزها می‌باشد. خداوند به چند چیز قسم یاد می‌کند که بسیار مهم است، از جمله "فجر". فجر در اصل به معنی شکافتن وسیع است و از آنجا که نور صبح، تاریکی شب را می‌شکافد، از آن تعبیر به "فجر" شده است. قرآن پژوهان برای "فجر" معانی متعددی ذکر کرده‌اند. برخی فجر را به بمعنی "سپیده صبح" تفسیر کرده‌اند که یکی از نشانه‌های عظمت خداوند و نقطه عطفی است در زندگی انسان‌ها و تمام موجودات زمینی؛ نیز آغاز حاکمیت نور و پایان گرفتن ظلمت است، چنان که آغاز جنبش و حرکت موجودات زنده، و پایان یافتن خواب و سکوت است. به خاطر این حیات، خداوند به آن سوگند یاد کرده است.
بعضی از آن را به معنای "فجر آغاز محرم" که ابتدای سال جدید قمری است، تفسیر کرده‌اند. برخی دیگر به "آغاز روز عید قربان" که مراسم مهم حج در آن انجام می‌گیرد و متّصل به شب‌های دهگانه است. نیز فجر به درخشیدن اسلام و نور پاک محمدی(ص) تفسیر شده است.
برخی سپیده صبح را به قیام مهدی(ع) و برخی به قیام عاشورای حسینی تفسیر کرده‌اند.
اما قسم به "لیال عشر" (شب‌های دهگانه) از اهمیت بسیاری برخوردار است که مشهور شب‌های دهگانه ذی حجّه است، که شاهد بزرگ‌ترین اجتماع عبادی سیاسی مسلمانان است. این معنی از پیامبر(ص) نقل شده است. برخی دیگر "لیال عشر" را ده شب آخر ماه رمضان دانسته‌اند که شب‌های قدر در آن است. بعضی آن را به شب‌های آغازین ماه محرم تفسیر کرده‌اند.
به هر حال سوگند به شب‌های دهگانه دلیل بر اهمیت فوق‌العاده آنها است.(1)
این که قرآن در سوره قیامت به روز قیامت و نفس لوّامه (وجدان ملامتگر و وجدان بیدار انسان‌ها ) سوگند یاد کرده به خاطر اهمیت در موضوعی است که سوگند به خاطر آنها یاد شده است.
در سوگند به روز قیامت می‌خواهد به انسان هشدار دهد و بفهماند که چنین روزی وجود دارد و مسلّم خواهد آمد که همه شیما انسان‌های مؤمن و کافر در آن روز برانگیخته می‌شوید و همگی در پیشگاه خداوند بزرگ حاضر می‌شوید و به سزای اعمالتان می‌رسید.(2)
"یوم القیامه" هفتاد بار در قرآن تکرار شده و این حکایت از رستاخیز عظیم انسان‌ها می‌کند و توجه به آن انسان را به قیام در دنیا برای انجام وظیفه دعوت می‌نماید.
سوگند به "نفس لوّامه" از این جهت مهم است که از آن به "عالَم صغیر" تعبیر شده، یعنی انسان در دل خود دادگاه کوچکی دارد که به هنگام انجام کار نیک، روح آدمی را از شادی و نشاط پر می‌کند اما به هنگام انجام کار زشت روح او را سخت در فشار قرار می‌دهد و مجازات و شکنجه می‌نماید.(1)
-------------------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت‌ها:
1ـ تفسیر نمونه، ج 26، ص 441
2ـ همان، ص 276
3ـ همان، ج 25، ص 275 و 283
برگرفته از مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی